Zaparcia u dzieci – co może pomóc?

Czynności fizjologiczne to fundament hierarchii potrzeb u człowieka. Gdy są spełnione, możemy myśleć o kolejnych, takich jak nauka i samorozwój. Okazuje się, że nawet 30% dzieci może nie mieć w pełni zaspokojonych podstawowych potrzeb fizjologicznych.[1] A to wszystko za sprawą zaparć. Trudności w oddawaniu kału to zmartwienie zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców. Jak sobie z nimi radzić?

Zaparcia u dzieci

Zaparcie to zaburzenie, w wyniku którego maluch oddaje stolce zbyt rzadko lub ma problemy z wypróżnianiem się, przykładowo sprawia mu ono ból.[2] Zaparcie może wynikać z innych chorób np. niedoczynności tarczycy albo z przyczyn anatomicznych np. niedrożności jelit. Najczęściej jednak, bo aż w 95%, nie jest skutkiem innych zaburzeń i wynika np. z picia za małej ilości płynów. Fachowo nazywa się to zaparciem czynnościowym.[2]

Jak często dziecko powinno oddawać stolec?

Każde dziecko jest inne. Niektóre więcej się ruszają, inne z kolei mniej. Każde ma odmienne preferencje smakowe. Wiele czynników wpływa na to, ile razy dziennie dziecko będzie się wypróżniało. Przyjmuje się jednak, że prawidłowa ilość wypróżnień to:

• w pierwszym tygodniu życia: 4 lub więcej na dzień,
• w pierwszych 3 miesiącach życia: 2 lub więcej na dzień,
• w wieku 2 lat i więcej: przynajmniej 1 dziennie.[3]

Objawy problemów z wypróżnieniem

Problemy z wypróżnianiem mogą sygnalizować objawy takie jak:

• ból podczas defekacji,
• wzdęcia,
• gazy,
• okazjonalne oddawanie ogromnych stolców,
• brak apetytu,
• złe samopoczucie,
• płacz,
• unikanie chodzenia do toalety.[3,4]

Kiedy można stwierdzić, że to zaparcie?

Należy pamiętać, że jednorazowy epizod z utrudnionym wypróżnianiem się dziecka nie świadczy jeszcze o zaparciu. Międzynarodowi eksperci ustalili kryteria, zgodnie z którymi można o nim mówić u dzieci w wieku do 4 lat, gdy mają co najmniej 2 z poniższych objawów przez co najmniej miesiąc:

• 2 lub mniej wypróżnień na tydzień,
• stolce o dużej średnicy,
• wstrzymywanie stolca,
• bolesne wypróżnienia,
• obecność masy kałowej w odbytnicy.

Jeśli maluchy umieją korzystać już z toalety, stosuje się dodatkowe 2 kryteria:

• co najmniej 1 epizod nietrzymania moczu na tydzień,
• oddawanie dużych stolców blokujących toaletę.

Jeśli chodzi o dzieci w wieku powyżej 4 lat i młodzież kryteria są te same, obejmują one jednak obecność co najmniej 2 objawów co najmniej raz w tygodniu przez co najmniej miesiąc.[5]

Co może wpływać na powstawanie zaparć u dzieci?

Dzieci są szczególnie narażone na powstawanie zaparć w okresie:

• rozszerzania diety i wprowadzania do niej pokarmów stałych,
• nauki korzystania z toalety,
• rozpoczynania żłobka lub szkoły.

Niezwykle ważna jest także ilość dziennie wypijanych przez malucha płynów.[5]

Jak pomóc dziecku z zaparciami?

Podejrzewając zaparcie u swojego dziecka, warto najpierw udać się z nim do pediatry, aby je zbadał, postawił diagnozę i dobrał odpowiednie leczenie. Z wizytą u lekarza nie należy zwlekać szczególnie w przypadku noworodków i niemowląt.

To, jak będzie wyglądało leczenie, zależy m.in. od wieku dziecka. O prawidłowy sposób stosowania leków można zapytać lekarza lub farmaceutę.

Zaparcia u niemowląt

U niemowląt, po konsultacji z lekarzem, można stosować preparaty takie jak:

• makrogole (od 6 miesiąca życia),
• laktulozę,
• wlewki doodbytnicze,
• czopki glicerynowe.[1,2,6]

Zaparcia u dzieci

U dzieci powyżej 1 roku życia można stosować:

• makrogole,
• laktulozę,
• lewatywy (powyżej 2 roku życia),
• czopki bisakodylowe (od 10 roku życia),
• czopki glicerynowe (od 3 roku życia).[1,2,6]

Profilaktyka zaparć

Można zmniejszyć ryzyko zaparcia poprzez:

• dawanie dziecku odpowiedniej ilości płynów do picia,
• wprowadzenie do diety dużej ilości warzyw i owoców,
• uprawianie przez dziecko aktywności fizycznej,
• zapewnienie wsparcia – niektóre dzieci stresują się wypróżnianiem w szkole, co może powodować zaparcia,
• zadbanie o odpowiednią (kuczną) pozycję na toalecie – jeśli muszla jest za wysoko, warto postawić pod nią podnóżek, aby stopy były ułożone płasko.[7]

Ile dziennie wody powinny pić dzieci?

Minimalna ilość płynów, jaką powinny dziennie wypijać dzieci, zależy m.in. od wieku, co przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 1 Zalecana dzienna objętość płynów zależnie od wieku[4]

Podczas upałów lub aktywności fizycznej spożycie napojów należy zwiększyć. Warto pamiętać, że jeśli dziecko jest otyłe, również może potrzebować większej objętości płynów.[4]

Wykaz źródeł

[1] Sood MR: Chronic functional constipation and fecal incontinence in infants, children, and adolescents: Treatment. UpToDate 2024 [dostęp 05.11.2024]

[2] Sood MR: Recent-onset constipation in infants and children. UpToDate 2023 [dostęp 05.11.2024]

[3] UpToDate: Patient education: Constipation in children (The Basics) [dostęp 05.11.2024]

[4] NICE: Constipation in children and young people: diagnosis and management. Clinical guideline [CG99]Published: 26 May 2010 Last updated: 13 July 2017

[5] Sood MR: Functional constipation in infants, children, and adolescents: Clinical features and diagnosis. UpToDate 2023 [dostęp 05.11.2024]

[6] Gaweł E, Romańczuk B: Zaparcia u dzieci – standardy terapeutyczne. Pediatria w POZ. Lekarz POZ 4/2021

[7] NHS: Constipation in children. 2023 [dostęp 05.11.2024]