Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy, przyczyny, leczenie

Poranne wstawanie z łóżka sprawia Ci trudność? Wchodzenie po schodach urasta do ogromnego wyzwania? Ból i sztywność stawów mogą być pierwszymi sygnałami reumatoidalnego zapalenia stawów. Dowiedz się, jakie objawy powinny skłonić Cię do wizyty u lekarza.

Czym jest reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to choroba autoimmunologiczna. Oznacza to, że układ odpornościowy człowieka atakuje własne komórki. W jej przebiegu stopniowo niszczone są stawy, co w konsekwencji może prowadzić do niepełnosprawności ruchowej. Nieleczone RZS ogranicza możliwość sprawnego poruszania się oraz może być zagrożeniem dla zdrowia, gdyż układ odpornościowy oprócz stawów może zaatakować także serce, płuca czy oczy. Ważne jest więc, by odpowiednio wcześnie rozpoznać chorobę i podjąć jej leczenie.[1,2]

Kto choruje na reumatoidalne zapalenie stawów?

Reumatoidalne zapalenie stawów dotyka około 0,5-1% światowej populacji. Częściej rozwija się u kobiet niż u mężczyzn. Szczyt zachorowań przypada na wiek 70 lat, ale RZS może dotknąć każdego – również dzieci.[1,3]

Jak rozpoznać reumatoidalne zapalenie stawów – objawy

RZS może mieć nagły lub stopniowy początek, dotyczyć jednego stawu lub wielu. Wśród symptomów reumatoidalnego zapalenia stawów wymienia się:

• ból i obrzęk stawów, zwykle drobnych stawów rąk i stóp,
• sztywność stawów, szczególnie poranna, czyli utrudnione poruszanie stawami po wstaniu z łóżka lub długim przebywaniu w jednej pozycji,
• zmęczenie,
• utratę masy ciała,
• zmniejszoną siłę chwytu.

Dolegliwości te mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie, np. wchodzenie po schodach, ubieranie się, otwieranie słoików. U niektórych pacjentów objawy pojawiają się codziennie, a u innych tylko co jakiś czas.[4]

Reumatoidalne zapalenie stawów – jakie badania może zlecić lekarz?

Doświadczając bólu i sztywności stawów, należy udać się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), który w razie potrzeby może skierować do specjalisty – reumatologa. To lekarz zajmujący się diagnostyką oraz leczeniem chorób kości i stawów. Lekarz, podejrzewając reumatoidalne zapalenie stawów, może zlecić wykonanie badań takich jak:

• oznaczenie poziomu czynnika reumatoidalnego (RF) we krwi,
• pomiar stężenia przeciwciała anty-CCP,
• RTG,
• USG,
• rezonans magnetyczny.[3,5]

Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów?

Istnieją różne możliwości terapii reumatoidalnego zapalenia stawów. Zależą one między innymi od przebiegu choroby, doświadczanych objawów, współwystępujących schorzeń oraz preferencji pacjenta. Podstawą terapii zwykle są tak zwane leki przeciwreumatyczne, jednak może minąć kilka tygodni, zanim objawy RZS się zmniejszą. Lekarz może dodatkowo przepisać niesteroidowe leki przeciwzapalne lub glikokortykosteroidy, szczególnie w czasie, gdy efekty leków przeciwreumatycznych nie są jeszcze widoczne.[3,6]

Leczenie biologiczne RZS

Jedną z opcji leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów są leki biologiczne. One również, tak jak leki przeciwreumatyczne, mają za zadanie zmniejszać lub eliminować dokuczliwe objawy. Są wytwarzane z organizmów żywych lub zawierają ich składniki np. białka.[6]

RZS a operacja chirurgiczna

Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów, u niektórych osób (np. z zespołem cieśni nadgarstka) konieczne może okazać się wykonanie operacji chirurgicznej.[3]

RZS a fizjoterapia

Elementem leczenia RZS jest fizjoterapia. Fizjoterapeuta może pokazać, jakie ćwiczenia pomogą zminimalizować ból. Aktywność fizyczna jest bardzo ważna, gdyż pozwala zachować siłę oraz elastyczność stawów.[3,7]

Czy można wyleczyć reumatoidalne zapalenie stawów?

Nie da się całkowicie wyleczyć reumatoidalnego zapalenia stawów. Jednak stosowanie się do odpowiednio dobranego leczenia umożliwia zminimalizowanie objawów lub ich ustąpienie.[6]

Dieta a RZS

Nie ma specjalnej diety dla pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Zaleca się stosowanie zasad diety śródziemnomorskiej, a więc spożywanie:

• pięciu porcji (porcja to 80-100 g) owoców i warzyw,
• pełnoziarnistych produktów np. pieczywa razowego,
• orzechów, nasion i pestek,
• mniejszej ilości tłustych gatunków mięs np. wieprzowiny,
• chudych mięs np. indyka,
• ryb i owoców morza,
• zdrowych olejów np. oliwy z oliwek,
• małych ilości cukru.

Warto zrezygnować także ze stosowania używek takich jak alkohol czy papierosy.[3,8]

Wykaz źródeł

[1] Hazlewood GS et al.: Disease‐modifying anti‐rheumatic drugs for rheumatoid arthritis: a systematic review and network meta‐analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 3. Art. No.: CD013562.

[2] Baker JF: Diagnosis and differential diagnosis of rheumatoid arthritis. UpToDate 2024 [dostęp 09.09.2024]

[3] NICE: Rheumatoid arthritis in adults: management NICE guideline [NG100]Published: 11 July 2018 Last updated: 12 October 2020 

[4] England BR: Clinical manifestations of rheumatoid arthritis. UpToDate 2023 [dostęp 09.09.2024]

[5] Baker JF: Diagnosis and differential diagnosis of rheumatoid arthritis. UpToDate 2024 [dostęp 09.09.2024]

[6] Smolen JS et al.: EULAR recommendations for the management of rheumatoid arthritis with synthetic and biological disease-modifying antirheumatic drugs: 2022 update Annals of the Rheumatic Diseases 2023;82:3-18.

[7] UpToDate: Patient education: Rheumatoid arthritis (The Basics). [dostęp 11.09.2024]

[8] Gugała-Mirosz S: Dieta RZS w punktach. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [dostęp 11.09.2024]