Zapalenie ucha u dziecka – co robić?

Zauważasz u swojego dziecka ból ucha, pogorszenie słuchu, gorączkę? Objawy te mogą wiązać się z zapaleniem ucha. Co zrobić, kiedy pojawią się wspomniane dolegliwości?

Zapalenie ucha u dziecka

Ucho składa się z trzech głównych części: ucha zewnętrznego, środkowego oraz wewnętrznego. Ucho zewnętrzne, zwane także małżowiną uszną, to wszystko to, co widzimy na zewnątrz. Ucho środkowe znajduje się pomiędzy błoną bębenkową a uchem wewnętrznym. W uchu wewnętrznym mamy błędnik, który pozwala na utrzymanie równowagi oraz słyszenie dźwięków.

Zapalenie może dotyczyć każdej z części ucha. Wśród najczęstszych typów zapalenia uszu u dzieci wymienia się:

• ostre zapalenie ucha środkowego – najwięcej dzieci choruje na nie w wieku od 6. do 24. miesiąca życia,
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego – dotyka głównie dzieci od 1. roku życia do ok. 3-6 roku.
• zapalenie ucha zewnętrznego – szczyt zachorowań przypada między 5. a 14. rokiem życia.[1,2]

Przyczyny zapalenia ucha u dziecka

Zapalenie ucha środkowego może być spowodowane bakteriami lub wirusami. Zwykle rozwija się jako konsekwencja toczącej się wcześniej infekcji układu oddechowego np. przeziębienia. Częściej dzieje się tak u dzieci, które:

• mają przerost migdałka,
• są narażone na dym tytoniowy,
• posiadają wady w budowie twarzoczaszki np. rozszczep podniebienia.

Z kolei zapalenie ucha zewnętrznego, zwane „uchem pływaka”, najczęściej rozwija się po kąpielach w zbiornikach wodnych lub basenie. Nagromadzona woda w zewnętrznej części ucha zaburza naturalną barierę chroniącą przed drobnoustrojami. Sprzyja to rozmnażaniu się bakterii, grzybów i wirusów, co skutkuje rozwojem infekcji. Zapalenie ucha zewnętrznego częściej zdarza się u dzieci, które mają:

• łuszczycę,
• wąski przewód słuchowy,
• atopowe zapalenie skóry,
• urazy w okolicy kanału słuchowego, np. zadrapania.[1,3,4,5]

Zapalnie ucha u dziecka – objawy

Zapalenie ucha u dziecka może wiązać się objawami takimi jak:

• ból ucha,
• gorączka,
• ból głowy,
• szumy uszne i niedosłuch,
• rozdrażnienie,
• uczucie „wody w uszach”,
• świąd.

Symptomy zwykle dotyczą jednego ucha i utrzymują się przez około 3 dni do tygodnia.[1,3]

Co zrobić, gdy dziecko boli ucho?

Zauważając ból ucha u dziecka, należy udać się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Obejrzy on ucho, przeprowadzi wywiad oraz w razie potrzeby pokieruje dalej – np. do laryngologa. Ból ucha może wynikać z różnych przyczyn, dlatego tak ważne jest, by dziecko zbadał lekarz, postawił diagnozę i dobrał właściwe leczenie.

Leczenie zapalenia ucha u dziecka

Metoda leczenia zależy od rodzaju zapalenia ucha, wieku chorego oraz nasilenia objawów. Lekarz może zalecić stosowanie doustnych środków przeciwbólowych (paracetamolu, ibuprofenu) w dawce dopasowanej do masy ciała dziecka. U części dzieci konieczne będzie dodatkowo zastosowanie antybiotyku np. w postaci kropli do uszu lub doustnie. Należy jednak pamiętać, że nie każde zapalenie ucha wymaga podania antybiotyku.[1,3,6]

Powikłania zapalenia ucha

Zrozumienie i stosowanie się do zaleceń lekarskich jest bardzo ważne. Nieprawidłowo leczone zapalenie uszu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• pęknięcie błony bębenkowej,
• niedosłuch,
• problemy z mową i równowagą.[4,7]

Czego nie podawać dziecku z zapaleniem ucha?

Jak już wspomniano, skuteczną metodą leczenia zapalenia ucha u dziecka jest stosowanie doustnych leków przeciwbólowych oraz w niektórych przypadkach – antybiotyków. Co jednak z innymi metodami?

Przeciwbólowe krople do uszu

W aptekach można dostać przeciwbólowe krople do uszu zawierające salicylan choliny – są one przeznaczone wyłącznie dla dorosłych (u dzieci mogą wywołać niebezpieczne powikłania np. ciężkie uszkodzenie wątroby). Dostępne są również krople i spraye z lidokainą – substancją działającą znieczulająco. Należy jednak zachować ostrożność w stosowaniu ich u dzieci, gdyż mogą skutkować rozwojem poważnych działań niepożądanych takich jak utrudnione oddychanie. Są przeciwwskazane do stosowania w przypadku perforacji błony bębenkowej oraz u maluchów w wieku poniżej 2 lat. [1,3,7]

Spraye do nosa i leki antyalergiczne

Leki antyalergiczne oraz krople i spraye do nosa obkurczające błonę śluzową również nie są pomoce w leczeniu zapalenia ucha u dzieci. Nie łagodzą objawów i nie przyspieszają wyleczenia.[3]

Preparaty ziołowe

Nie zaleca się podawania do ucha dzieciom oliwy z oliwek, ekstraktów ziołowych, czy olejków eterycznych. Nie są one skuteczne w leczeniu bólu i infekcji, a mogą skutkować pogorszeniem stanu dziecka.[7]

Zapalenie ucha u dziecka a lot samolotem

Jeśli dziecko choruje na zapalenie ucha, a istnieje konieczność podróżny samolotem, najlepiej skonsultować tę decyzję z lekarzem. Dzieci z zapaleniem ucha mogą odczuwać ból ucha w trakcie podróży samolotem, zwłaszcza podczas lądowania, kiedy ciśnienie w kabinie wzrasta. Gdy nie ma przeciwwskazań, pomocne w wyrównaniu ciśnienia i zredukowaniu bólu uszu w trakcie lotu samolotem mogą być:

• ssanie smoczka lub butelki przez małe dzieci,
• żucie gumy przez starsze dzieci,
• odsysanie nadmiaru wydzieliny z nosa za pomocą gruszki u małych dzieci,
• wykorzystanie specjalnych balonów do nosa.[7]

Częste zapalenie ucha u dziecka – jak zapobiegać?

Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju zapalenia ucha, należy w miarę możliwości unikać czynników ryzyka, a więc m.in.:

• leczyć schorzenia predysponujące np. atopowe zapalenie skóry czy infekcje układu oddechowego,
• unikać narażenia dziecka na dym tytoniowy,
• osuszać dokładnie uszy po kąpieli,
• odstawić smoczek po 6. miesiącu życia (ssanie smoczka może zakłócać równowagę ciśnienia w uchu).

Warto także zaszczepić malucha przeciwko pneumokokom i grypie. W określonych przypadkach, u dziecka z ciężkimi, nawracającymi zapaleniami ucha, lekarz może także zaproponować profilaktykę antybiotykową.[8]

Wykaz źródeł

[1] Pokorna-Kałwak D, Jazienicka-Kiełb A: Stany zapalne uszu u dzieci. Leczenie wspomagające przy antybiotykoterapii. Lekarz POZ 1/2023

[2] National Institute on Deafness and Other Communication Disorders: Ear Infections in Children. 2022 [dostęp 01.07.2024]

[3] NICE: Otitis media (acute): antimicrobial prescribing. NICE guideline [NG91]Published: 28 March 2018 Last updated: 11 March 2022

[4] Pelton S, Tahtinen P: Acute otitis media in children: Epidemiology, microbiology, and complications. UpToDate 2023 [dostęp 25.06.2024]

[5] Goguen LA: External otitis: Pathogenesis, clinical features, and diagnosis. UpToDate 2023 [dostęp 25.06.2024]

[6] Suzuki HG et al.: Clinical practice guidelines for acute otitis media in children: a systematic review and appraisal of European national guidelines. BMJ Open. 2020 May 5;10(5):e035343. 

[7] Pelton S, Tahtinen P: Acute otitis media in children: Treatment. UpToDate 2024 [dostęp 25.06.2024]

[8] Pelton S, Marchisio P: Acute otitis media in children: Prevention of recurrence. UpToDate 2023 [dostęp 25.06.2024]