Owsica – skąd się bierze i jak ją leczyć?

Owsicę wywołują owsiki ludzkie, które wyglądem przypominają małe, cienkie glisty. Infekcja tym pasożytem często dotyka dzieci uczęszczające do przedszkola i szkoły. Czy wiesz, jak chronić się przed zakażeniem oraz jak skutecznie je leczyć?

Owsica – co to jest?

Owsica to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywoływana przez owsika ludzkiego. Zakażeniu może ulec każdy, jednak najczęściej chorują na nią dzieci w wieku 5-14 lat. Najbardziej charakterystyczny objaw owsicy to silny świąd w okolicy odbytu, zwłaszcza w nocy.[1,2]

Skąd bierze się owsica?

Na pytanie „Skąd bierze się owsica?” najłatwiej odpowiedzieć, przyglądając się jej cyklowi życiowemu. Dorosłe owsiki, znajdujące się w ludzkich jelitach, przemieszczają się w stronę odbytu, by tam złożyć jaja. Każda samica owsika może złożyć nawet ponad 10 000 jaj. Dotykając rękoma okolic odbytu, np. drapiąc się, jaja przenoszą się na dłonie, a stamtąd na jedzenie, pościel czy zabawki. Jaja owsików mogą przez krótki czas (1-2 dni) unosić się w powietrzu. Po połknięciu jaj owsików, np. wraz z jedzeniem lub dotykając się brudną ręką w okolicy ust, w jelitach rozwiną się z nich kolejne dorosłe osobniki.[3,4]

Owsica u dzieci

Owsikami bardzo łatwo się zarazić, szczególnie w przedszkolach, szkołach czy internatach. Wynika to między innymi z nie do końca ukształtowanych nawyków higienicznych u dzieci. Maluchy drapiąc się w okolicach odbytu, dotykają później np.:

• zabawek,
• ręczników,
• deski toaletowej,
• innych dzieci.

Wystarczy więc, by niezakażone dziecko pobawiło się lalką czy klockami, na których są jaja owsików, a następnie włożyło rękę do ust.[1,3,4,5]

Owsica – jak ją rozpoznać?

Najczęstszy objaw owsicy to świąd w okolicy odbytu. Najbardziej odczuwalny jest on w nocy, gdyż to głównie wtedy dorosłe owsiki przemieszczają się do odbytu w celu złożenia jaj. Owsica może także przebiegać bezobjawowo albo powodować pojawianie się np.:

• bólu brzucha,
• nudności,
• wymiotów.[3]

Diagnoza owsicy

Owsicę można zdiagnozować, wykonując test z użyciem przylepca celafonowego. Polega on na przyklejeniu kawałka taśmy do skóry wokół odbytu. Następnie odkleja się go i przekazuje lekarzowi, pielęgniarce lub diagnoście laboratoryjnemu do obejrzenia pod mikroskopem. Jeśli na kawałku widoczne będą w badaniu mikroskopowym jaja – można zdiagnozować owsicę. Warto wspomnieć, że badanie kału nie jest przydatne w diagnozie owsicy. Jaja oraz owsiki nie są bowiem wydalane wraz z kałem.[3,4,6]

Leczenie owsicy u dorosłych i dzieci

Owsiki, jak wspominano wcześniej, bardzo łatwo się rozprzestrzeniają. Jeśli więc zdiagnozowano je u jednej osoby, najlepiej będzie, gdy leczeniu podadzą się wszyscy domownicy mieszkający wraz z zakażonym. Leczenie zarówno u dorosłych, jak i dzieci polega na przyjęciu odpowiedniej, jednorazowej dawki leki, a następnie powtórzenie dawki po dwóch tygodniach. Młode owsiki mogą nie zareagować na pierwszą dawkę leku, stąd podaje się drugą po dwóch tygodniach. Ze względu na różny wiek chorych, leki przeciwko owsikom dostępne są w formie tabletek oraz zawiesin. Warto również dodać, że owsikami można ponownie się zarazić po jakimś czasie, wtedy należy powtórzyć leczenie.[3,4]

Higiena przy owsikach

W procesie leczenia owsików ważne jest także wypranie wszystkich ręczników, pościeli oraz bielizny w wysokiej temperaturze (najlepiej 95˚C). Warto także codziennie z samego rana zmieniać bieliznę i wziąć prysznic, by zapobiec przenoszeniu jaj.[5,4]

Nieleczona owsica

Nieleczona owsica może prowadzić do powikłań takich jak:

• infekcje bakteryjne spowodowane intensywnym drapaniem,
• zapalenie pochwy,
• zakażenie dróg moczowych,
• zapalenie wyrostka robaczkowego.[1,4]

Jak nie zarazić się owsicą, czyli profilaktyka

Można zmniejszyć ryzyko zakażenia się owsicą, przestrzegając kilku zasad. Pamiętaj, by:

1. Myć ręce ciepłą wodą z mydłem po skorzystaniu z toalety.
2. Myć ręce przed spożyciem posiłku.
3. Regularnie przycinać paznokcie na krótko.
4. Unikać drapania okolic odbytu.
5. Uczyć dzieci, by nie wkładały rąk do buzi.
6. Dbać o czystość zabawek.[2,3,5]

Zauważając objawy owsicy, zgłoś się do lekarza. Ustali on diagnozę oraz zaleci leczenie.

Wykaz źródeł

[1] Popielska J, Marczyńska M: Zakażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego. Standardy Medyczne/ Pediatria. 2013. 10.474-479

[2] Centers for Disease Control and Prevention. Parasites – Enterobiasis (also known as Pinworm Infection). 2023 [dostęp 10.03.2024]

[3] Leder K, Weller PF: Enterobiasis (pinworm) and trichuriasis (whipworm). UpToDate. 2024 [dostęp 14.03.2024]

[4] Rawla P, Sharma S. Enterobius Vermicularis. [Updated 2023 Aug 1]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536974/

[5] Państwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna: Owsica – co zrobić, gdy w przedszkolu jest owsica? 2023 [dostęp 14.03.2024]

[6] UpToDate: Patient education: Pinworms (The Basics). 2024 [dostęp 14.03.2024]