Rola diety w hipercholesterolemii

Hipercholesterolemia to zaburzenie związane ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu we krwi. Chociaż nie daje ono widocznych objawów, jest bardzo niebezpiecznie, gdyż może prowadzić do miażdżycy i zawału serca. Jaką rolę odgrywa dieta w rozwoju i leczeniu hipercholesterolemii?

Hipercholesterolemia – co to jest?

Hipercholesterolemia to zaburzenie w gospodarce lipidowej organizmu. Charakteryzuje się podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu LDL. Zbyt wysokie stężenie cholesterolu LDL to jedna z głównych przyczyn rozwoju chorób układu krążenia takich jak miażdżyca, która w konsekwencji może prowadzić do zawału serca czy udaru mózgu.[1]

Po co nam cholesterol we krwi?

Cholesterol to substancja pozyskiwana z pożywienia oraz produkowana przez wątrobę. Jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wchodzi w skład wielu hormonów np. testosteronu czy estrogenów oraz kwasów żółciowych, niezbędnych do trawienia pokarmu.[2]

Hipercholesterolemia – przyczyny

Skoro cholesterol jest nam niezbędny do życia, pojawia się pytanie, skąd jego podwyższony poziom we krwi? Jak wcześniej wspomniano, cholesterol powstaje zarówno w wątrobie, jak i pozyskujemy go z diety. Jeśli spożywamy zbyt dużo pokarmów bogatych w tę substancję, w naszym ciele pojawia się za dużo cholesterolu LDL. Również niektóre schorzenia takie jak otyłość czy cukrzyca typu 2 zwiększają ryzyko hipercholesterolemii. Niektóre osoby narażone są także na wystąpienie hipercholesterolemii rodzinnej, która jest zaburzeniem genetycznym.[3]

Czynniki ryzyka wystąpienia podwyższonego poziomu cholesterolu LDL

Ryzyko wystąpienia hipercholesterolemii zwiększają między innymi:

• dieta obfitująca w tłuste pokarmy oraz słodycze,
• brak aktywności fizycznej,
• spożywanie alkoholu,
• nadwaga,
• palenie tytoniu.[1,4]

Podwyższone stężenie cholesterolu LDL – objawy

Podwyższony poziom cholesterolu we krwi jest niebezpieczny, ponieważ u większości z nas nie daje on żadnych widocznych objawów. Można go wykryć jedynie, wykonując regularnie badanie krwi zwane lipidogramem. U niektórych osób może się jednak pojawić objaw taki jak żółty rąbek rogówkowy.[1]

Jak obniżyć wysoki poziom cholesterolu?

W trakcie leczenia hipercholesterolemii potrzebne jest kompleksowe podejście. Niezbędnym krokiem pozostaje modyfikacja stylu życia, czyli m.in. zwiększenie aktywności fizycznej oraz zmiana diety. U niektórych osób sama zmiana stylu życia skutecznie obniży poziom cholesterolu LDL do odpowiedniego poziomu, a u innych konieczne może okazać się dodatkowo włączenie leczenia farmakologicznego. Najczęściej lekarze przepisują leki zwane statynami, które są bezpieczne i skuteczne w terapii hipercholesterolemii.[1,2]

Dieta na obniżenie poziomu cholesterolu

Szczególnie zalecana dieta dla osób z podwyższonym poziomem cholesterolu to dieta śródziemnomorska. Charakteryzuje się ona dużą zawartością owoców i warzyw, olejów roślinnych, ryb, a także nasion strączkowych.[5]

Główna zmiana, jaka powinna zajść w diecie antycholesterolowej to ograniczenie spożycia produktów zawierających tłuszcze trans (np. śmietany, tłustego mleka, twardych margaryn), a zwiększenie spożycia jednonienasyconych tłuszczów z grupy omega-3 i omega-6. Warto dodać, że suplementacja kwasów omega-3 wiąże się z mniejszym ryzykiem rozwoju chorób układu krążenia np. zawału serca. Wzrost spożycia tłuszczów roślinnych związany jest także z większą ilością fitosteroli w diecie, które wpływają na zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL we krwi.[1]

Kolejna istotna zmiana to zwiększenie spożycia błonnika w diecie. Znajduje się on w roślinach strączkowych, owocach, warzywach i pełnoziarnistych produktach zbożowych np. owsianych czy jęczmiennych. On także wpływa na spadek poziomu cholesterolu LDL we krwi.[1]

Tabela 1. Zdrowe wybory żywieniowe[1]

Zasady diety w hipercholesterolemii

Dieta odgrywa ogromną rolę w zapobieganiu oraz leczeniu hipercholesterolemii. Chcąc więc zmniejszyć ryzyko zachorowania na niebezpieczne choroby, pamiętajmy o tych kilku ważnych zasadach:

1. Kontrolujmy masę ciała. W przypadku nadwagi i otyłości warto skorzystać z pomocy dietetyka.
2. Ograniczmy spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych. Przykłady produktów zawierających duże ich ilości to: tłuste mięsa, śmietana.
3. Wyeliminujmy tłuszcze trans z diety. Zawierają je niektóre wyroby cukiernicze, fast foody.
4. Zamieńmy sól na ziołowe przyprawy.
5. Zwiększmy spożycie błonnika pokarmowego znajdującego się m.in. w warzywach, owocach, produktach pełnoziarnistych).
6. Wzbogaćmy dietę o kwasy omega-3 (np. awokado, ryby, orzechy).
7. Zamieńmy tłuszcze zwierzęce na tłuszcze roślinneoliwę z oliwek, olej rzepakowy.

Nie zapominajmy również o codziennej aktywności fizycznej! Jest ona bardzo ważna we wspomaganiu spadku stężenia cholesterolu LDL.[6]

Wykaz źródeł

[1] Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019). Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska 3/2020.

[2] Banach M et al.: Wytyczne PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych w Polsce 2021 Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce Rok 2021, tom 7, nr 3 Strony: 113–222

[3] Centers for Disease Control and Prevention: Cholesterol. 2023 [dostęp 12.11.2023]

[4] NHS: What is high cholesterol? 2022 [dostęp 12.11.2023)

[5] Andruszkiewicz K, Śliwińska A, Małgorzewicz S: Model żywienia osób z pierwotną hipercholesterolemią rodzinną. Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 3, 127–134

[6] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Zaburzenia lipidowe – zalecenia i jadłospis do pobrania. 2019 [dostęp 12.11.2023]