Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca rozwija się na skutek prowadzenia niezdrowego trybu życia. Zbyt duża ilość cholesterolu we krwi zaczyna odkładać się w ścianach tętnic, co może doprowadzić do niebezpiecznych konsekwencji. Czy wiesz, jak zapobiec rozwojowi miażdżycy?

Miażdżyca – co to za choroba?

Miażdżyca to stan, w którym w tętnicach gromadzą się złogi, zwane blaszkami miażdżycowymi. Utrudniają one przepływ krwi przez tętnice, co może prowadzić do wielu niebezpiecznych konsekwencji, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Miażdżyca może dotknąć tętnic w całym ciele, na przykład:

• szyjnych,
• wieńcowych,
• nerkowych,
• obwodowych (m.in. w nogach).[1]

Kto jest narażony na rozwój miażdżycy?

Ryzyko zachorowania na miażdżycę zwiększa się u osób, które:

• mają wysoki poziom cholesterolu we krwi,
• chorują na nadciśnienie tętnicze lub cukrzycę typu 2,
• palą papierosy,
• stosują niezdrową dietę,
• nie są aktywne fizycznie.[1,2,3]

Czy miażdżyca daje objawy?

Miażdżyca może nie dawać żadnych objawów, ale u niektórych osób może pojawiać się m.in.:

• ból w klatce piersiowej,
• ból rąk i nóg, szczególnie podczas ćwiczeń,
• uczucie ciągłego zmęczenia,
• uczucie braku tchu.[4,5]

Przyczyny miażdżycy

Zaburzenia lipidowe odgrywają kluczową rolę w rozwoju miażdżycy. Cholesterol, odkładając się w ścianach tętnic w postaci blaszek miażdżycowych, pozostaje główną przyczyną tej choroby.[3,5]

Blaszki miażdżycowe – co to jest?

Tętnice wysłane są po wewnętrznej stronie ściśle przylegającymi do siebie komórkami, zwanymi śródbłonkiem. Mają one za zadanie hamować przenikanie niektórych substancji dalej, czyli do ściany tętnic i narządów w naszym ciele. Cholesterol krążący we krwi możemy podzielić na kilka rodzajów, z czego najważniejszy jest LDL („zły”) oraz HDL („dobry”). Cholesterol LDL jest na tyle małą cząsteczką, że może przechodzić przez śródbłonek naczyń, ale nie przenika dalej, więc zostaje zatrzymany w ścianach tętnic. Tam z kolei zaczyna się gromadzić, a następnie przekształcać w blaszkę miażdżycową, czyli skupisko złogów cholesterolu.[2,5,6]

Konsekwencje miażdżycy

Blaszki miażdżycowe znajdujące się w tętnicach mogą stać się zbyt duże i zmniejszyć przepływ krwi do niektórych narządów lub pęknąć, co powoduje powstanie skrzepów i również utrudnia przepływ krwi lub całkowicie go blokuje. Niedokrwienie narządu może doprowadzić do jego znacznego uszkodzenia lub nawet obumarcia. Poniżej omówiono kilka z możliwych konsekwencji miażdżycy.[1,5]

Choroba wieńcowa a miażdżyca

Choroba wieńcowa bierze się z nagromadzenia blaszek miażdżycowych w tętnicach wieńcowych, czyli tych, które oplatają serce, zaopatrując je w tlen. Zmniejszony przepływ krwi związany m.in. z rozrostem blaszek skutkuje pojawieniem się objawów takich jak ból w klatce piersiowej. Jeśli blaszki pękną, może doprowadzić to do zawału serca.[7]

Miażdżyca mózgu

Odkładanie się złogów cholesterolu w tętnicach zaopatrujących mózg w tlen może wiązać się z rozwojem miażdżycy mózgu. Zwężenie wspomnianych tętnic spowodowane powiększaniem się lub pęknięciem blaszek miażdżycowych może skutkować udarem niedokrwiennym. Jego objawy to między innymi:

• niedowład jednej strony ciała,
• zaburzenia mowy,
• zawroty głowy,
• wymioty,
• zaburzenia świadomości.[8]

Miażdżyca nóg

Miażdżyca dotyka również kończyn dolnych. Rozrastające się blaszki miażdżycowe w tej części ciała mogą powodować:

• ból nóg w spoczynku,
• owrzodzenia na nogach,
• chromanie, czyli ból nóg po przejściu pewnego dystansu.[9]

Metody leczenia miażdżycy

Leczenie miażdżycy polega na przyjmowaniu leków zleconych przez lekarza oraz wprowadzeniu zmian w stylu życia. Terapia taka ma na celu m.in. obniżenie poziomu cholesterolu LDL, co znacznie zmniejsza ryzyko powstania niebezpiecznych blaszek miażdżycowych. U niektórych pacjentów konieczne może okazać się także przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, np. usunięcie blaszek miażdżycowych albo wszczepienie pomostów naczyniowych (tzw. by-passów).[2,4]

Zmiany w stylu życia, czyli domowe sposoby na miażdżycę

Jak wcześniej wspomniano, na poziom cholesterolu we krwi wpływa nie tylko terapia farmakologiczna, ale również wprowadzenie odpowiednich nawyków. Zalicza się do nich np.:

1. Ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych. Mają one silny wpływ na wzrost stężenia „złego cholesterolu” we krwi. Ich źródło to np. żeberka, bekon.
2. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Zrzucenie nadmiernej masy ciała wiąże się ze wzrostem poziomu „dobrego cholesterolu” we krwi, a spadkiem „złego”.
3. Zwiększenie spożycia błonnika. Jedzenie większej ilości produktów pełnoziarnistych oraz owoców i warzyw pozwala na obniżenie stężenia cholesterolu LDL we krwi.
4. Wprowadzenie do diety fitosteroli. Występują one naturalnie w olejach roślinnych oraz w mniejszej ilości także w warzywach i owocach. Ich codzienna konsumpcja ma pozytywny wpływ na poziom cholesterolu LDL we krwi.
5. Ograniczenie spożycia alkoholu. Nasila on produkcję „złego” cholesterolu. Maksymalnie można spożywać 1 jednostkę alkoholu dziennie, czyli np. pół kufla piwa, małą lampkę wina.
6. Rzucenie palenia. Palenie papierosów uszkadza ściany tętnic, co zwiększa ryzyko odkładania się blaszek miażdżycowych. Zaprzestanie palenia tytoniu zmniejsza więc ryzyko zawału serca czy udaru mózgu.[2]

Jak zapobiegać rozwojowi miażdżycy?

Miażdżyca zwykle w początkowym stadium nie daje objawów, stąd warto regularnie kontrolować poziom cholesterolu we krwi i konsultować wyniki z lekarzem. Badanie profilu lipidowego warto wykonywać co roku. Poza tym, by zapobiec rozwojowi miażdżycy należy prowadzić zdrowy tryb życia.[2]

A Wy, kiedy ostatni raz badaliście poziom cholesterolu we krwi?

Wykaz źródeł

[1] UpToDate: Patient education: Atherosclerosis (The Basics). [dostęp 02.05.2024]

[2] Mach F et al.: Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019). Grupa Robocza do spraw leczenia dyslipidemii Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (EAS). Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska. 3/2020

[3] Visseren F et al.: 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies With the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC), European Heart Journal, Volume 42, Issue 34, 7 September 2021, Pages 3227–3337

[4] NHS: Atherosclerosis. 2023 [dostęp 02.2024]

[5] Kaski JC: Pathogenesis of atherosclerosis. UpToDate 2023. [dostęp 02.05.2024]

[6] Szostak WB: Miażdżyca – cz. 2. Cholesterol, główny winowajca. 2017 [dostęp 02.2024]

[7] Crea F: Mechanisms of acute coronary syndromes related to atherosclerosis. UpToDate 2022 [dostęp 06.05.2024]

[8] Ehtisham As’ad, Turan TN: Intracranial large artery atherosclerosis: Epidemiology, clinical manifestations, and diagnosis. UpToDate 2023 [dostęp 06.05.2024]

[9] Berger JS, Davies MG: Overview of lower extremity peripheral artery disease. UpToDate 2023 [dostęp 06.05.2024]