Czym jest insulinooporność?

Jak funkcjonuje organizm, gdy komórki przestają prawidłowo reagować na insulinę? Poznaj ukrytego wroga, jakim może być insulinooporność i dowiedz się, co może pomóc w jej leczeniu.

Po co nam insulina w ciele?

Zanim przejdziemy do samej insulinooporności, warto przypomnieć sobie, jaką rolę w ciele człowieka odgrywają glukoza oraz insulina.

Glukoza to główne źródło energii dla organizmu. Jest niezbędna dla pracy wszystkich narządów, jednak jej zbyt wysoki poziom może skutkować niebezpiecznymi powikłaniami, np. pogorszeniem wzroku lub czynności nerek.

Insulina z kolei, to hormon wydzielany przez trzustkę w odpowiedzi na wzrost poziomu glukozy we krwi. Za jej pomocą glukoza może przeniknąć z krwi do każdej komórki ciała. Hormon ten działa bowiem jak klucz otwierający drzwi dla glukozy. Gdy brakuje insuliny, komórki pozbawione są „paliwa”, a we krwi znajduje się za dużo glukozy.

Insulinooporność – co to?

Insulinooporność to zaburzenie charakteryzujące się zmniejszeniem wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Mimo że organizm prawidłowo wytwarza insulinę, to nie jest ona w stanie odpowiednio obniżyć stężenia glukozy we krwi.[1]

Skąd bierze się insulinooporność?

Insulinooporność może być spowodowana między innymi:

• otyłością,
• błędami żywieniowymi np. dietą bogatą w cukier,
• brakiem aktywności fizycznej,
• nadmiarem stresu,
• przyjmowaniem niektórych leków np. doustnej antykoncepcji hormonalnej,
• czynnikami genetycznymi.[1,2,3]

Objawy insulinooporności

To zaburzenie nie powoduje specyficznych oznak, które pomogłyby je jednoznacznie zidentyfikować, a występujące objawy mogą wskazywać również na inne schorzenia. Insulinooporność może skutkować np.:

• nadmierną sennością po posiłkach,
• obniżeniem nastroju,
• problemami z koncentracją,
• bólem głowy,
• zmianami skórnymi, np. trądzikiem.[3]

Jakie badania potwierdzają insulinooporność?

Lekarz podejrzewając insulinooporność, może zlecić zbadanie poziomu:

• glukozy na czczo,
• insuliny na czczo,
• glukozy w doustnym teście obciążenia glukozą,
• triglicerydów,
• cholesterolu.

Niektórzy lekarze biorą także pod uwagę stosunek stężenia insuliny do glukozy na czczo (wskaźnik HOMA-IR), aby ocenić stopień insulinooporności.[1,2]

Insulinooporność a cukrzyca

Insulinooporność to nie cukrzyca, może jednak przyczynić się do jej rozwoju. Jeśli poziom glukozy we krwi nie może zostać wystarczająco obniżony przez insulinę, stopniowo wzrasta on coraz bardziej, aż do stężeń kwalifikowanych jako cukrzyca typu 2.[2,4]

Leczenie insulinooporności

Podstawą leczenia insulinooporności jest zmiana stylu życia. Odpowiednia dieta i aktywność fizyczna w wielu przypadkach pozwolą na powrót do prawidłowej reakcji tkanek na insulinę, a tym samym spadek poziomu glukozy we krwi. Niektóre osoby mogą jednak wymagać wprowadzenia leków. Decyzję o rozpoczęciu terapii farmakologicznej podejmuje lekarz po ocenie wyników badań oraz rozmowie z pacjentem.[2,3]

Insulinooporność a dieta

Jak już wspomniano, kluczowa w leczeniu insulinooporności jest dieta. Najważniejsze zalecenia, jakich warto przestrzegać to:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała (w przypadku otyłości i nadwagi zrzucenie nadmiernych kilogramów),
• spożywanie regularnie (co 3-4 godziny) posiłków,
• unikanie podjadania między posiłkami,
• wybieranie pełnoziarnistych produktów,
• jedzenie 400 g dziennie warzyw i owoców,
• ograniczenie słodyczy,
• picie co najmniej 1,5-2 litrów płynów dziennie.

W razie trudności z prawidłowym komponowaniem posiłków można skorzystać z pomocy dietetyka.[5]

Przykładowy jadłospis

Przykładowy jadłospis dla osób z insulinoopornością może wyglądać tak:

Śniadanie: tosty żytnie z twarożkiem, koperkiem i łososiem.

II śniadanie: omlet z papryką, pieczarkami, pomidorem i cebulą.

Obiad: leczo warzywne z kurczakiem i kaszą gryczaną.

Kolacja: sałatka z ciecierzycą, ziemniakami, pomidorem i ogórkiem.[5]

Insulinooporność a aktywność fizyczna

Systematyczna aktywności fizyczna poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, dlatego tak ważne jest zadbanie o regularny ruch. Minimalną ilością będzie już 150 minut ćwiczeń tygodniowo. Nie muszą to być zajęcia na siłowni, ruch to także jazda na rowerze, pływanie czy szybki spacer.[6]

Wykaz źródeł

[1] Mantzoros C.: Insulin resistance: Definition and clinical spectrum. UpToDate 2024 [dostęp 20.01.2025]

[2] Freeman AM, Acevedo LA, Pennings N. Insulin Resistance. [Updated 2023 Aug 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507839/

[3] Pacjent.gov.pl: Insulinooporność – czy prowadzi do cukrzycy? [dostęp 20.01.2025]

[4] Robertson RP, Udler MS: Pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. UpToDate 2024 [dostęp 22.01.2025]

[5] Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Insulinooporność [dostęp 22.01.2025]

[6] Araszkiewicz A et al.: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą – 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Current Topics in Diabetes O­cial Journal of the Diabetes Poland. 2023 Vol. 4, Issue 3