Grzybica układu pokarmowego – przyczyny, objawy, leczenie

Białe plamki w jamie ustnej, wzdęcia oraz ból przy przełykaniu to jedne z objawów grzybicy układu pokarmowego. Jakie są przyczyny jej powstania i czy obecne powszechnie w Internecie zalecenie ograniczenia spożycia owoców jest słuszne?

Grzybica jamy ustnej, przełyku i jelit – przyczyny

Nasz układ pokarmowy zasiedlają bakterie i grzyby odpowiadające między innymi za produkcję witamin (np. z grupy B) i wspomaganie procesów trawienia. Jednym ze składników naturalnej mikroflory jelit oraz jamy ustnej są grzyby z rodzaju Candida. U niektórych osób dochodzi jednak do ich nadmiernego rozrostu, co skutkuje grzybicą, zwaną też kandydozą. Najczęstsze przyczyny kandydozy układu pokarmowego to dysbioza, czyli zaburzenie składu naturalnej mikroflory np. w wyniku długotrwałej antybiotykoterapii oraz osłabienia działania układu immunologicznego np. wskutek przebytych chorób.[1,2,3,4,5,6]

Czynniki ryzyka rozwoju kandydozy

Istnieją pewne czynniki, zwiększające ryzyko przerostu Candida. Są to:

• obniżona odporność np. u osób zakażonych wirusem HIV,
• nowotwory i chemioterapia,
• cukrzyca,
• stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania np. amoksycyliny,
• stosowanie wziewnych glikokortykosteroidów np. w przebiegu astmy,
• wiek (najbardziej narażone są noworodki oraz seniorzy),
• operacje chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej.

Na kandydozę układu pokarmowego są również szczególnie narażeni chorzy z zespołem jelita drażliwego, celiakią czy chorobą Leśniowskiego-Crohna.[2,4,5,7,8,9]

Jak zdiagnozować grzybicę w przewodzie pokarmowym?

Diagnoza grzybicy dróg pokarmowych opiera się na:

• wywiadzie lekarskim – lekarz zbiera informacje na temat objawów,
• badaniach mikroskopowych – diagnosta wykrywa pod mikroskopem grzybnie w pobranym od pacjenta materiale,
• posiewach mikrobiologicznych – specjalista bada wzrost grzybów w pobranym od pacjenta materiale,
• badaniach serologicznych – lekarz otrzymuje wyniki odnośnie obecności przeciwciał we krwi.

Materiałem do badań może być kał oddany przez pacjenta do jałowej probówki, zeskrobane szpatułką przez lekarza zmiany z jamy ustnej lub pobrane przez niego fragmenty komórek jelit bądź przełyku podczas badania endoskopowego.[2,6,7]

Grzybica jamy ustnej, gardła i przełyku – objawy

Grzybica jamy ustnej i gardła nazywana jest także pleśniawką. Typowymi objawami są:

• białe plamy na policzkach, podniebieniu, języku i gardle,
• zaczerwienie,
• ból,
• utrata smaku,
• uczucie bawełny w ustach,
• pękanie i zaczerwienienie w kącikach ust.

Jeśli chodzi o kandydozę przełyku, to charakteryzuje się ona bólem w trakcie przełykania. Kandydoza jamy ustnej i przełyku może występować zarówno razem, jak i oddzielnie.[6,7]

Grzybica jelit – objawy

Grzybica jelit jest rzadkim schorzeniem. Jej objawy są niespecyficzne. To znaczy, że mogą one być symptomem również wielu innych chorób. Wśród objawów możemy wymienić np.:

• biegunkę,
• nudności,
• wymioty,
• wzdęcia,
• bóle brzucha,
• krwawienia z przewodu pokarmowego.

Warto dodać, że grzyby z rodzaju Candida bywają także przyczyną świądu odbytu oraz jego zaczerwienienia.[6,10,11]

Jak leczyć grzybicę układu pokarmowego?

Celem leczenia grzybicy jest ograniczenie istniejącego przerostu Candida oraz doprowadzenie do równowagi mikrobiomu. Osiągnąć to pozwalają leki przeciwgrzybicze. Wykonując posiew mikrobiologiczny, można sprawdzić, na które leki grzyb będzie wrażliwy, czyli mówiąc prościej, które leki przeciwgrzybicze zadziałają w danym przypadku. Ta wiedza jest bardzo pomocna dla lekarza ustalającego zasady terapii. By wyleczyć kandydozę, należy ściśle przestrzegać zaleceń specjalisty. W procesie leczenia ważna jest także zdrowa dieta.[1,2,5,6,12]

Dieta przy grzybicy układu pokarmowego

Obecnie brakuje ścisłych zaleceń żywieniowych dla osób z kandydozą układu pokarmowego, ale istnieją dowody wskazujące na konieczność wykluczenia spożycia niektórych produktów. Przede wszystkim należy ograniczyć węglowodany proste zawarte np. w cukrze, słodyczach czy posiłkach wysokoprzetworzonych. Jeśli chodzi o owoce, które także zawierają cukier prosty w swoim składzie, nie wykazano ich negatywnego wpływu na rozwój grzybicy jelit. Głównie za sprawą zawartego w nich błonnika pokarmowego, który z kolei pełni pozytywną rolę w procesie leczenia. Wspomnieć należy również o popularnych aktualnie dietach „low-carb”, które opierają się na ograniczeniu spożycia węglowodanów. Nie zaleca się ich stosowania, gdyż węglowodany złożone (zawarte np. w chlebie pełnoziarnistym) są niezbędne dla zachowania zdrowia.[4,6,9,13]

Probiotyki w leczeniu grzybicy jelit

W walce z grzybicą jelit mogą pomóc probiotyki, szczególnie szczepy z rodziny Lactobacillus, Bifidobacterium oraz Sacharomyces. Szczepy Lactobacillus znajdziemy przede wszystkim w jogurtach, kefirach, kiszonej kapuście czy chlebie na zakwasie.[1,5]

Podsumowanie

Jeśli zauważysz u sobie niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem. Na podstawie informacji uzyskanych w wywiadzie lekarskim może on skierować Cię na dalsze badania w celu ustalenia diagnozy. Specjalista dobierze także leczenie i wytłumaczy zasady terapii.

Wykaz źródeł

[1] Paczkowska I, Wójtowicz A, Malm A: Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz. Farm Pol. 2010, 66(8): 539-543

[2] Staniszewska M et al.: Patogeneza i leczenie zakażeń Candida spp. Post Mikrobiol. 2014. 53, 3, 229=240

[3] Otašević S et al.: The dietary modification and treatment of intestinal Candida overgrowth – a pilot study, Journal de Mycologie Médicale. 2018. Volume 28, Issue 4,Pages 623-627

[4] Biernacka K: Drożdżyca jelit. Dietetycy.org. 2020 [dostęp 19.11.2023]

[5] Naureen AN, Rafiq B: Candidasis. 2023. StatPearls. Treasure Island: StatPearls Publishing 2023

[6] Vazquez J: Overview of Candida infections. 2022. UpToDate [dostęp 20.11.2023]

[7] Centers for Disease Control and Prevention: Candida infections of the mouth, throat and esophagus. 2021 [dostęp 20.11.2023]

[8] Thomas-Rüddel DO et al.: Risk Factors for Invasive Candida Infection in Critically Ill Patients: A Systematic Review and Meta-analysis. Chest. 2022 Feb;161(2):345-355

[9] Jawhara S: Healthy Diet and Lifestyle Improve the Gut Microbiota and Help Combat Fungal Infection. Microorganisms. 2023 Jun 11;11(6):1556.

[10] Rogalski P: Kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity. Gastroenterologia Kliniczna 2012. Tom 2, nr 3, 87-97

[11] Sajdak W: Dieta przeciwgrzybicza. Czy jedzenie ma znaczenie? Dietetycy.org. 2022 [dostęp 19.11.2023]

[12] Pappas PG et al.: Clinical Practice Guideline for the Management of Candidiasis: 2016 Update by the Infectious Diseases Society of America. Clin Infect Dis. 2016 Feb 15;62(4):e1-50

[13] Nagel P: Dieta przeciwgrzybicza – czy faktycznie istnieje? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. 2017 [dostęp 19.11.2023]