Profilaktyka wybranych chorób nowotworowych u kobiet

Rak piersi – co powoduje, jak się badać?

Czynniki ryzyka

Do czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwór piersi zalicza się: wiek 50-69 lat, występowanie raka piersi w rodzinie (stopień ryzyka zależy od liczby przypadków w rodzinie i stopnia pokrewieństwa z osoba chorą), mutacji genów BRCA1 lub BRCA2, menopauzę po 55. roku życia, urodzenie dziecka po 35. roku życia, bezdzietność, przebyty nowotwór piersi, leczenie innych schorzeń piersi.[Przypisy 1., 2.]

Jakie badania, kiedy i jak często wykonywać?

Pierwszego badania piersi warto dokonać w wieku 20 lat. Dla kobiet w wieku 20-50 lat zalecanym badaniem jest USG piersi. USG jest preferowaną metodą obrazowania u młodszych pacjentek, ponieważ większość łagodnych zmian w tym wieku nie jest widoczna w mammografii, a częstość występowania raka piersi u młodych jest niska. Badanie to wykorzystuje fale ultrasonograficzne, jest nieinwazyjne i bezbolesne. Oczywiście może zdarzyć się, że lekarz zadecyduje, że pacjentka powinna wykonać wcześniej badanie mammograficzne, jeśli będzie miał ku temu odpowiednie przesłanki. Między 20. a 30. rokiem życia warto pojawiać się na kontrolnym USG co 2 lata, chyba że występują czynniki ryzyka, które będę determinowały częstsze badania. Po ukończeniu 30. roku życia kontroli należy dokonywać co najmniej raz na rok. Rutynowe badanie USG piersi zaleca się wykonać w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego. [Przypisy 2., 3., 4.]

W wieku 50-69 lat zalecane jest wykonywanie mammografii.

Mammografia jest metoda polegającą na wykonaniu dwóch zdjęć rentgenowskich każdej piersi. Zaleca się aby badanie mammograficzne było wykonywane raz na 2 lata, chyba że u pacjentki wykryto obciążenia – w taki wypadku lekarz może zalecić kontrolę po 12 miesiącach. Ponieważ USG i mammografia służą wykrywaniu różnych zmian, w tym wieku także wykonywane są badania USG. Stanowią one uzupełnienie mammografii. Mammografia może być lekko nieprzyjemnym badaniem ze względu na konieczność ściśnięcia piersi między 2 płytkami aparatu mammograficznego, dlatego najlepiej wykonać je między 5. a 12. dniem cyklu miesiączkowego. Wtedy piersi są mniej tkliwe. [Przypisy 2., 3., 4., 5.]

W każdym wieku, począwszy od okresu dojrzewania, należy dokonywać samobadania piersi i wszelkie niepokojące zmiany w okolicy piersi i dołu pachowego skonsultować z lekarzem. Samobadania powinno się dokonywać raz w miesiącu. (grafika na dole strony)

Rak szyjki macicy – czynniki ryzyka i profilaktyka

Czynniki ryzyka

Do wystąpienia raka szyjki macicy predysponują takie czynniki, jak: infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), wiek 45-55 lat, infekcje przenoszone drogą płciową (opryszczka narządów płciowych, Chlamydia trachomatis), młody wiek przy pierwszym porodzie (mniej niż 20 lat), wielorództwo, niski status społeczny i ekonomiczny, palenie papierosów, przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych, zmiany cytologiczne we wcześniejszych badaniach i inne. [Przypisy 6., 7.]

Jakie badania, kiedy i jak często wykonywać?

Podstawowym badaniem pozwalającym na wczesnym etapie wykryć raka szyjki macicy jest cytologia szyjki macicy. Zaleca się, aby na pierwsze badanie cytologiczne udać się w wieku 20-25 lat lub wkrótce po rozpoczęciu współżycia seksualnego. Badanie może być bezpiecznie wykonywane u dziewicy czy też kobiety w ciąży. Badanie najlepiej wykonać najwcześniej 2-3 dni po zakończeniu miesiączki. Dzień do dwóch przed badaniem nie stosować środków dopochwowych oraz powstrzymać się od aktywności seksualnej.

Nie jest wskazane wykonywanie badania cytologicznego w czasie trwania infekcji dróg rodnych. Zaleca się wykonywanie co 3 lata badania w grupie wiekowej 20-29 lat, chyba że występują czynniki ryzyka, wtedy lekarz może zalecić częstsze badania. Cytologię powinny wykonywać regularnie wszystkie pacjentki zgodnie z rekomendacjami lekarza. Kontynuowanie badań przesiewowych u kobiet po 65 roku życia jest zależne od wielu czynników, m.in. wcześniejszych wyników badań, przewidywanej długości życia i jeśli lekarz zaleci kontynuowanie badań, należy ich regularnie dokonywać. [Przypisy 8., 9., 10.]

Źródło: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-prawidlowo-wykonac-samobadanie-piersi / Fundacja Amazonki. [dostęp:2022.02.14]

Wykaz źródeł:

1. Chlebowski RT et al.: Factors that modify breast cancer risk in women. 2021. UpToDate [dostęp 25.01.2022]
2. Narodowy Fundusz Zdrowia: Program profilaktyki raka piersi. [dostęp 25.01.2022] https://www.nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/programy-profilaktyki-raka-piersi/
3. Esserman LJ et al.: Diagnostic evaluation of suspected breast cancer. 2021. UpToDate [dostęp 25.01.2022]
4. Centralny Ośrodek Koordynujący: Programu profilaktyki raka piersi. [dostęp 25.01.2022] http://profilaktykaraka.coi.waw.pl/profilaktyka-raka-piersi/
5. Polska Unia Onkologii: Badanie profilaktyczne. [dostęp 25.01.2022] http://www.puo.pl/badania-profilaktyczne/rak-piersi
6. Frumovitz M et al.: Invasive cervical cancer: Epidemiology, risk factors, clinical manifestations, and diagnosis. 2021. UpToDate. [dostęp 25.01.2022]
7. Narodowy Fundusz Zdrowia: Program profilaktyki raka szyjki macicy. [dostęp 25.01.2022] https://www.nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/program-profilaktyki-raka-szyjki-macicy/
8. Feldman S et al.: Screening for cervical cancer in resource-rich settings. 2022. UpToDate [dostęp 25.01.2022]
9. Centralny Ośrodek Koordynujący: Programu profilaktyki raka szyjki macicy. [dostęp 25.01.2022] http://profilaktykaraka.coi.waw.pl/badania-profilaktyczne-rsm/
10. Narodowy Fundusz Zdrowia: Program profilaktyki raka szyjki macicy. [dostęp 25.01.2022] https://www.nfz-krakow.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/program-profilaktyki-raka-szyjki-macicy/