Chandra, depresja, depresja sezonowa – jak je odróżnić?

Objawy depresji

Depresję rozpoznaje się u osób, u których wystąpił co najmniej jeden epizod depresyjny, trwający co najmniej 2 tygodnie. Epizod to okres, w którym występuje minimum 5 z poniższych objawów:

• obniżony nastrój,
• utrata zainteresowania lub przyjemności z większości lub wszystkich czynności,
• zaburzenia snu,
• zmiana apetytu lub wagi,
• opóźnienie psychoruchowe lub pobudzenie,
• niska energia,
• osłabiona koncentracja,
• poczucie bezwartościowości lub winy,
• nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie. [Przypis 1.]

Przy okazji omawiania depresji warto wspomnieć o dwóch stanach chorobowych, które utrzymując się przez wiele lat, mogą przerodzić się w inne zaburzenia nastroju, między innymi depresję.

Cyklotymia

Cyklotymia to stałe wahania nastroju, które przybierają formę licznych okresów depresji i łagodnie wzmożonego samopoczucia, jednak nie na tyle nasilonych lub długotrwałych, by móc stwierdzić zaburzenia afektywne dwubiegunowe.

Dystymia

Dystymia zaś to przewlekłe obniżenie nastroju, trwające przynajmniej przez kilka lat, które nie jest wystarczająco ciężkie lub w którym poszczególne epizody nie są zbyt długotrwałe [Przypis 2.] Dystymię rozpoznaje się u pacjentów, u których obniżony nastrój występuje od między innymi 2 lat i towarzyszą mu co najmniej dwa z poniższych objawów: zmniejszony lub zwiększony apetyt, bezsenność lub nadmierna senność, niska energia, słaba samoocena, słaba koncentracja lub poczucie beznadziei. [Przypis 1.]

Rodzaje depresji

Depresja (epizod depresyjny) może mieć różne objawy i nasilenie. Wśród rodzajów depresji wymieniania się m.in. epizod depresji łagodny, umiarkowany, ciężki. Ponadto w przypadku ciężkich epizodów mogą pojawić się lub nie objawy psychotyczne. Wyróżnia się także inne jednostki chorobowe związane z depresją, do których zalicza się depresja atypowa i pojedyncze epizody depresji maskowanej oraz epizody depresyjne nieokreślone – m.in. depresja sezonowa afektywna. Epizody depresyjne mogą też być częścią innych chorób, na przykład w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych stany nadmiernej aktywności i zaburzonego nastroju (manii) przeplatają się z depresją. [Przypis 2.]

Przyczyny depresji

Przyczyny depresji mogą być różne. Często są to jakieś traumatyczne przeżycia – zarówno krótkotrwałe (np. śmierć osoby bliskiej, wypadek, kataklizm), jak i długotrwałe (np. konflikt z kimś bliskim, ciężka sytuacja ekonomiczna). Czasami depresja jest wtórna do chorób somatycznych lub jest odpowiedzią na emocjonalne wydarzenie w życiu, na przykład poród. Istotny jest także wpływ występowania depresji w rodzinie – może to mieć charakter dziedziczenia pewnych cech, które będą predysponowały do choroby lub wychowania się w środowisku, z którego wynosi się niekorzystne zachowania psychospołeczne. Nie zawsze jednak depresja ma określoną przyczynę. [Przypisy 3., 4.]

Możliwości terapii

Terapia depresji powinna zostać dostoswana przez lekarza, zarówno pod kątem rodzaju depresji, stopnia nasilenia objawów, jak i samych preferencji pacjenta. Możliwości terapeutyczne opierają się głównie o farmakoterapią (terapię opartą na lekach) i psychoterapię (terapię opartą na wsparciu psychologicznym). W depresji sezonowej można spróbować fototerapii, która polega na leczeniu światłem.

Oprócz tego, ważna jest praca własna pacjenta oraz pomoc najbliższych. Pacjentów należy zachęcać do regularnej aktywności fizycznej, zbilansowanej diety oraz stosowania technik relaksacyjnych. [Przypis 5.] Dobrze jest edukować najbliższe środowisko chorego. Zrozumienie mechanizmu choroby oraz objawów pozwoli lepiej zrozumieć samego chorego i nieść pomoc poprzez okazywanie empatii, a także wsparcia. Istnieją pewne przesłanki, które sugerują, że terapia rodzinna może być skuteczna, ale brakuje wystarczających danych naukowych, porównujących ją z innymi, podobnymi interwencjami. [Przypis 6.]

Depresja sezonowa

Chociaż najczęściej o niej wspomina się w kontekście okresu jesienno-zimowego, może występować o każdej porze roku. Przyczyny depresji sezonowej nie są dokładnie poznane, ale postuluje się, że podłożem są zakłócenia rytmów biologicznych związane ze zmianą sezonu. [Przypis 7.]

Według Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w depresji sezonowej na początku powinno stosować się fototerapię. Zarówno przebywanie w pomieszczeniach dobrze naświetlonych i na świeżym powietrzu, jak i stosowanie specjalnych lamp, może przynieść pozytywne rezultaty. Z farmakoterapii najlepsze wyniki wykazuje substancja lecznicza o nazwie bupropion

Pomocna może być również psychoterapia, czyli wsparcie psychologa lub psychiatry. [Przypis 8.] Ponadto należy zachęcać pacjentów do spacerów, aktywności fizycznej, „symulacji świtu”, zwrócenia uwagi na oświetlenie w pomieszczeniach, w których najwięcej czasu chory przebywa i higieny snu. [Przypis 9.]

Wykaz źródeł

1. Coryell W et al.: Unipolar depression in adults: Course of illness. 2021. UpToDate [dostęp 15.02.2021]
2. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – ICD-10. 2008. Rewizja dziesiąta. Tom I.
3. Kwong ASF et al.: Genetic and Environmental Risk Factors Associated With Trajectories of Depression Symptoms From Adolescence to Young Adulthood. 2019. JAMA Netw Open. Jun 5;2(6):e196587
4. Sullivan PF, Neale MC, Kendler KS. Genetic epidemiology of major depression: review and meta-analysis. 2000. Am J Psychiatry. Oct;157(10):1552-62.
5. NHS: Clinical depression. 2019. https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/clinical-depression/overview/ [dostęp 15.02.2022]
6. Henken T et al.: Family therapy for depression. 2007. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 3. Art. No.: CD006728.
7. Avery D et al.: Seasonal affective disorder: Epidemiology, clinical features, assessment, and diagnosis. 2020. UpToDate [dostęp 15.02.2021]
8. Samochowiec J et al.: Leczenie farmakologiczne epizodu depresji i zaburzeń depresyjnych nawracających – wytyczne Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Konsultanta krajowego ds. Psychiatrii Dorosłych. 2021. Psychiatr. Pol. ONLINE FIRST Nr 220: 1–25
9. Avery D et al.: Seasonal affective disorder: Treatment. 2020. UpToDate [dostęp 15.02.2021]