Czy to krztusiec? Jak rozpoznać tę chorobę?

Wydawać by się mogło, że czasy krztuśca już za nami. Jednak statystyki pokazują, że liczba zakażeń w ostatnich latach wzrosła. Dowiedz się, jak rozpoznać pierwsze objawy tej choroby i jak chronić się przed 100-dniowym kaszlem.

Krztusiec – co to jest?

Krztusiec to choroba układu oddechowego wywoływana przez bakterię – pałeczki krztuśca. Nazywana bywa 100-dniowym kaszlem, ze względu na ten długo utrzymujący się objaw. Na krztusiec mogą zachorować zarówno dzieci, jak i dorośli. W ostatnich latach ilość zakażeń zwiększyła się. W 2024 roku odnotowano w Polsce rekordową liczbę zachorowań – ponad 30 000.[1]

Jak rozpoznać krztusiec?

Objawy krztuśca mogą mieć różny przebieg i wyglądać nieco inaczej zależnie od wieku. Typowy przebieg choroby ma trzy fazy:

• nieżytową – trwa około 1-2 tygodnie i charakteryzuje się m.in. katarem, przekrwieniem spojówek i łagodnym kaszlem,
• napadowego kaszlu – ataki kaszlu zdarzają się przez około 2-4 tygodnie i mogą kończyć się wymiotami,
• zdrowienia – ta faza również trwa około 2 tygodni i objawia się złagodnieniem kaszlu.[2,3]

Jednak krztusiec nie zawsze przebiega w ten sam sposób. Przykładowo u niemowląt może rozwijać się jedynie z niewielkim katarem, kiedy to dziecko wydaje się zdrowe.[2]

Objawy krztuśca u dzieci

Najcięższe objawy krztuśca występują u nieuodpornionych dzieci do 6 miesiąca życia. Około połowa z nich może wymagać hospitalizacji. Charakterystyczne są napady kaszlu (z tak zwanym pianiem, czyli świstami przy wdechu) z lepką wydzieliną. Występują one jeden po drugim, co prowadzi do ogromnego wysiłku dziecka i może spowodować:

• wymioty,
• krwawienie z nosa i uszu,
• niedotlenienie,
• sinicę,
• omdlenie,
• powstawanie przepuklin.[1,3]

Kiedy do lekarza z krztuścem?

Z podejrzeniem krztuśca należy zgłosić się do lekarza. Szczególnie jeśli dotyczy to kobiet w ciąży lub niemowląt poniżej 6 miesiąca życia. Pilną wizytę warto rozważyć także, jeśli kaszel pojawił się po kontakcie z zakażoną krztuścem osobą.[4]

Diagnoza krztuśca

Lekarz diagnozuje krztuśca na postawie wywiadu i badania lekarskiego. Może także zlecić wykonanie wymazu z nosogardzieli w celu potwierdzenia choroby.[2]

Czy krztusiec jest zaraźliwy?

Krztusiec to bardzo zaraźliwa choroba. Zarazić można się od drugiego człowieka drogą kropelkową, czyli jeśli chory w naszym otoczeniu kaszle lub kicha. Okres inkubacji, a więc czas potrzeby od momentu kontaktu z chorym do rozwinięcia pierwszych objawów, wynosi zwykle 7-10 dni, ale może trwać nawet 3 tygodnie.[1,5]

Kiedy dziecko z krztuścem może wrócić do szkoły?

Ze względu na wysokie ryzyko rozprzestrzenienia się zakażenia, dziecko z krztuścem nie powinno chodzić do szkoły lub przedszkola do czasu zakończenia leczenia antybiotykiem. Wszystkie osoby, które miały kontakt z maluchem, powinny zwrócić szczególną uwagę (przez ok. 3 tygodnie od ostatniego kontaktu), czy nie rozwijają się u nich objawy krztuśca.[2]

Czym leczyć krztusiec?

Lekarz po rozpoznaniu krztuśca zaleca stosowanie antybiotyku w postaci tabletek lub zawiesiny. Przyjmuje się go zwykle od 5 do 14 dni. O czasie stosowania informuje lekarz. Może on także zapisać leki hamujące kaszel. Dobrze, by w trakcie terapii unikać czynników wyzwalających kaszel np. intensywnego wysiłku fizycznego. Warto zadbać o odpoczynek, odpowiednią temperaturę i wilgotność w pokoju. Zbyt suche powietrze również może nasilać kaszel.[2,5]

Powikłania krztuśca

Krztusiec o ciężkim przebiegu lub nieleczony może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci. Powikłania najczęściej dotyczą niemowląt i mogą obejmować między innymi:

• zapalenie płuc,
• utratę masy ciała,
• drgawki,
• krwiaka podspojówkowego,
• złamanie żebra,
• wypadanie odbytu.[2]

Krztusiec – jak się nie zarazić?

Najprostszy sposób na uodpornienie się na krztuśca to szczepienie ochronne. W Polsce szczepienie przeciwko krztuścowi jest obowiązkowe i powinno się je wykonywać między 2 a 18 miesiącem życia, a następnie w 6, 14 i 19 roku życia. W celu utrzymania odporności u osób dorosłych trzeba szczepić się dawką przypominającą co 10 lat.[3]

Krztusiec – szczepienie w ciąży

Na zakażenie najbardziej narażone są noworodki i niemowlęta, ale można je zaszczepić dopiero w 2 miesiącu życia. Aby zapewnić maluchom ochronę, przyszła mama może podjąć decyzję o zaszczepieniu się między 27 a 36 tygodniem ciąży. Ochronne przeciwciała przechodzą przez łożysko i chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim wytworzy własną odporność. Obecnie szczepionka przeciwko krztuścowi dla kobiet w ciąży jest bezpłatna.[1]

Wykaz źródeł

[1]          Szczepienia info: Szczepionka przeciwko krztuścowi – podsumowanie. 2025 (online: https://szczepienia.pzh.gov.pl/ szczepionki/krztusiec/?print-version ) [dostęp 08.07.2025]

[2]          Yeh S, Mink C: Pertussis infection in infants and children: Clinical features and diagnosis. UpToDate 2025 [dostęp 08.07.2025]

[3]          Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego: Krztusiec - informacje ogólne (online: https://epibaza.pzh.gov.pl/story/krztusiec-informacje-ogólne) [dostep 08.07.2025]

[4]          NHS: Whooping cough 2023 [Online: https://www.nhs.uk/conditions/whooping-cough/ ] [dostęp 23.07.2025]

[5]          Cornia P, Lipsky B: Pertussis infection in adolescents and adults: Clinical manifestations and diagnosis.

UpToDate 2025 [dostęp 08.07.2025]