Co każdy powinien wiedzieć o cukrzycy?

Pierwszy znany opis objawów cukrzycy odnaleziono w starożytnym Egipcie. Od tamtego czasu aż do XX wieku możliwości leczenia tej choroby nie zmieniły się zbyt istotnie. Dopiero w 1922 roku nastąpił przełom. Udało się oczyścić insulinę i podać ją 14-letniemu chłopcu. Szybka poprawa jego samopoczucia i powrót do zdrowia potwierdziły przypuszczenia badaczy. Insulina jest lekarstwem.

Od tamtego czasu cukrzyca nie oznacza już wyroku śmierci. Dzisiaj nie traktujemy jej już jak strasznego zagrożenia. Jesteśmy oswojeni ze świadomością jej istnienia i wiemy, że może być skutecznie leczona, a chorzy, dzięki odpowiedniemu leczeniu mogą cieszyć się długim życiem. Wielu z nas rzeczywiście choruje na cukrzycę. Pomimo tego powikłania cukrzycy, czy nawet tragiczne wypadki spowodowane brakiem kontroli poziomu cukru we krwi nadal zdarzają się zdecydowanie zbyt często. Dlaczego nie zawsze radzimy sobie z cukrzycą? Przyczyn jest wiele, jednak wiedza i świadomość na pewno pomogą uniknąć niebezpiecznych konsekwencji choroby.

Na początek definicja

Szczęśliwie, w XX wieku tempo w jakim nauka poznawała cukrzycę błyskawicznie przyspieszyło. Dzięki temu wiemy, że cukrzyca cukrzycy nierówna. Tak naprawdę nie jest to jedna choroba, ale pod tą nazwą kryję się kilka różnych jednostek. Wyróżnia je przyczyna, przebieg, objawy i wiek, w którym mogą się pojawić. Łączy je jedno – hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom cukru we krwi (glikemia oznacza poziom cukru we krwi, a przedrostek hiper- przekroczenie normy).

Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, cukrzyca to grupa chorób metabolicznych odznaczająca się hiperglikemią spowodowaną zaburzeniami wytwarzania insuliny przez organizm lub upośledzeniem jej działania. [Przypis 1.] Insulina to hormon produkowany w organizmie przez trzustkę. Jej zadaniem jest dbałość o to, aby glukoza trafiała z krwi, do komórek, które potrzebują jej w danej chwili.

Nieleczona cukrzyca prowadzi do rozwoju powikłań. Zbyt duża ilość glukozy we krwi utrzymująca się przez dłuższy czas powoduje między innymi uszkodzenie naczyń krwionośnych, układu nerwowego, oczu czy nerek. Bardzo znanym przykładem jest stopa cukrzycowa, która w ciężkich przypadkach może wymagać nawet amputacji nogi.

Typy cukrzycy

Najważniejsze są poniższe typy cukrzycy:

1. Cukrzyca typu I jest związana z zaburzeniami w produkcji insuliny przez trzustkę. Pojawia się najczęściej u dzieci i młodzieży. Leczenie wymaga podawania insuliny, która musi uzupełniać braki w organizmie. Rzadziej występuje u osób po 35. roku życia jako tak zwana cukrzyca LADA (ang. Latent Autoimmune Diabetes in Adults).
2. Cukrzyca typu II występuje znacznie częściej. Pojawia się u osób dorosłych i zwykle można zapobiec jej rozwojowi albo chociaż odłożyć go w czasie. W tym wypadku zwykle podawane są leki przeciwcukrzycowe. Rzadko zdarza się, że objawy cukrzycy typu II rozwijają się u osób młodych, najczęściej przed 25 rokiem życia. Mówimy wtedy o cukrzycy MODY (ang Maturity Onset Diabetes of the Young).
3. Cukrzyca ciężarnych. U niektórych kobiet, cukrzyca pojawia się w trakcie ciąży, aby ustąpić po porodzie. Podobnie jak w cukrzycy typu I, podawanym lekiem zazwyczaj jest insulina. Dieta zawsze jest podstawą terapii cukrzycy, jednak w tym wypadku ma szczególne znaczenie. [Przypis 2.]

Chociaż zdarza się zdecydowanie rzadziej, nie wolno zapominać, że cukrzyca może rozwinąć się nawet u noworodków. Oprócz tego, może być np. konsekwencją zabiegu takiego jak operacyjne usunięcie części trzustki niezbędne w leczeniu raka trzustki. Zdarza się, że konieczne jest wycięcie także tego fragmentu, który produkuje insulinę.

Jak rozpoznaje się cukrzycę?

Podstawowym badaniem służącym do rozpoznania cukrzycy jest oznaczenie poziomu glikemii (czyli ilości cukru – glukozy we krwi). Co ważne, w tym celu krew należy pobrać z żyły, a test wykonać w laboratorium diagnostycznym. Ogólnodostępne glukometry są niezbędne do prawidłowej kontroli cukrzycy, ale ich dokładność jest zbyt niska, żeby mogły przydać się podczas stawiania diagnozy.

Badanie glikemii może zlecić każdy lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Rozpoznanie zależy nie tylko od wyników, ale także od objawów, jakie lekarz stwierdza u konkretnej osoby. U niektórych pacjentów wykryty zostaje tak zwany stan przedcukrzycowy. To ostatni dzwonek, żeby zadbać o masę swojego ciała i prawidłową dietę, aby uniknąć rozwoju choroby. W razie rozpoznania lub podejrzenia cukrzycy, należy skonsultować się z lekarzem diabetologiem., rozpoznanie zależy także od objawów, na jakie skarży się pacjent. Konieczne może okazać się powtórzenie badania lub wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą.

Wyniki badań cukru – normy

Norma dla poziomu glikemii jest różna w zależności od tego czy krew pobrano na czczo, czy w dowolnym innym momencie dnia (tak zwana glikemia przygodna).

Glikemia przygodna – niepokojący jest każdy wynik od 200 mg/dl lub 11 mmol/l w górę.

Glikemia na czczo – powodem do zmartwień jest poziom od 100 mg/dl lub 5,6 mmol/l.

Prawidłowa glikemia na czczo to poziom cukru we krwi zbadany przed pierwszym posiłkiem w ciągu dnia mieszczący się między 70 a 99 mg/dl lub 3,9 a 5,5 mmol/l.

Jak przygotować się do badania?

Jeśli chodzi o badanie poziomu cukru na czczo, należy zgłosić się do punktu pobrań w czasie między 8 a 14 godzin od ostatniego posiłku. Każde oznaczenie glikemii z krwi pobranej po spożyciu posiłku to badanie glikemii przygodnej. Warto powstrzymać się od spożycia alkoholu na przynajmniej dobę przed badaniem, ponieważ etanol może wpływać na poziom glukozy we krwi. [3],[4]

Kiedy należy się zbadać?
Niezależnie od samopoczucia i kondycji zdrowotnej co najmniej raz na 3 lata poziom cukru we krwi powinny badać wszystkie osoby, które ukończyły 45 lat.

Niezależnie od wieku, oznaczenie glikemii co najmniej raz do roku jest wskazane u osób:

• Otyłych,
• Których rodzice lub rodzeństwo chorują na cukrzycę.
• Narażonych na siedzący tryb życia.
• Chorych na nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej (cholesterolu) oraz inne choroby układu sercowo-naczyniowego.
• U kobiet, które przebyły cukrzycę ciążową lub urodziły dziecko o masie większej niż 4kg.

Oprócz tego warto sprawdzić poziom glikemii jeśli zauważamy objawy mogące świadczyć o cukrzycy. Mowa o:

• Częstsze oddawanie moczu
• Wzmożone poczucie pragnienia
• Utrata masy ciała, która nie jest spowodowana dietą, ani zwiększoną aktywnością fizyczną
• Wzmożona senność i osłabienie.

O tym trzeba pamiętać

Nieleczona cukrzyca może prowadzić do poważnych, a nawet śmiertelnych powikłań. Pamiętaj, aby regularnie oznaczać poziom cukru we krwi.

Jeśli udało się przywrócić poziom cukru do normy, to nie znaczy, że możliwe jest odstawienie leczenia. Świadczy to o tym, że terapia i dieta działają właściwie i koniecznie trzeba je kontynuować.

To ważne, aby nie dopuścić do rozwoju powikłań, ponieważ przywrócenie prawidłowego poziomu cukru we krwi nie spowoduje cofnięcia szkód, jakie glukoza zdążyła już wyrządzić. Pozwoli jedynie spowolnić ich dalszy rozwój.

Badanie glikemii może zlecić każdy lekarz pierwszego kontaktu. Leczenie cukrzycy wymaga opieki diabetologa.

Źródła:

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020.
2. Sieradzki J., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Cukrzyca rozpoznana podczas ciąży. mp.pl 2020.
3. Facchini F, Chen YD, Reaven GM. Light-to-moderate alcohol intake is associated with enhanced insulin sensitivity. Diabetes Care. 1994 Feb;17(2):115-9.
4. Turner BC, Jenkins E, Kerr D, Sherwin RS, Cavan DA. The effect of evening alcohol consumption on next-morning glucose control in type 1 diabetes. Diabetes Care. 2001 Nov;24(11):1888-93.