Jak objawia się arytmia serca?

Serce nieustannie pompuje krew do wszystkich narządów. Dzieje się to za sprawą rytmicznych skurczów. Co jednak, gdy wspomniany rytm ulega zaburzeniu?

Arytmia serca – co to jest?

W sercu znajduje się węzeł zatokowy, czyli komórki generujące impulsy pobudzające serce do rytmicznych skurczów. Wszelkie zaburzenia w przewodzeniu wspomnianych impulsów prowadzą do arytmii, czyli nieprawidłowego rytmu serca. Może ono wtedy na przykład bić zbyt szybko lub zbyt wolno.[1,2]

Rodzaje arytmii serca

Arytmią określamy każdy rytm serca, który nie jest prawidłowy. Możemy więc wyróżnić różne rodzaje arytmii zależnie od miejsca ich powstawania oraz objawów, na przykład:

• migotanie przedsionków – serce bije nieregularnie i szybciej niż normalnie,
• migotanie komór – bardzo nieregularny i szybki rytm serca,
• częstoskurcz nadkomorowy – szybkie tętno w spoczynku,
• bradykardia – serce bije wolniej niż normalnie[1,3]

Objawy arytmii serca

Objawy związane z zaburzeniami rytmu serca mogą obejmować:

• zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• omdlenia,
• dyskomfort w klatce piersiowej lub szyi,
• duszność, czyli uczucie braku powietrza,
• zaburzenia widzenia,
• szumy uszne.[4,5]

Kołatanie serca a arytmia

Kołatanie serca to jeden z objawów arytmii serca. Może mieć nagły początek i nagły koniec lub narastać stopniowo. Kołatanie serca można różnie opisać, między innymi jako:

• uczucie pobudzenia, czasem wraz z dusznościami lub mrowieniem kończyn
• skakanie serca,
• „łomoczące skrzydła” w klatce piersiowej,
• „zamieranie” serca.[2]

Przyczyny arytmii serca

Wśród możliwych przyczyn rozwoju arytmii serca można wymienić:

• choroby serca np. kardiomiopatię,
• niektóre stosowane leki np. na nadciśnienie,
• zaburzenia elektrolitowe niedobór lub nadmiar potasu,
• uzależnienia np. palenie papierosów,
• nadmierny wysiłek, stres.[2,5]

Poniżej opisano kilka możliwych przyczyn arytmii serca.

Arytmia a potas

Potas to jeden z niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu pierwiastków. Bierze on udział w powstawaniu skurczu serca. Jego poziom we krwi musi mieścić się w określonych normach. Jeśli jest go za mało lub zbyt dużo może to doprowadzić do arytmii serca. Z tego powodu nie należy samodzielnie rozpoczynać czy kończyć suplementacji potasem, bez konsultacji z lekarzem.[6,8]

Arytmia a stres i wysiłek fizyczny

Jedną z możliwych przyczyn arytmii serca może być nadmierny wysiłek fizyczny lub doświadczany stres emocjonalny. U niektórych osób konieczne może okazać się zaprzestanie uprawiania sportu wyczynowego oraz unikanie narażenia na stresujące sytuacje.[4,8]

Arytmia a ciąża

W ciąży w ciele mamy dochodzi do ogromnych zmian, by jak najlepiej zaspokajało ono potrzeby rozwijającego się dziecka. Nie omija to również układu sercowo-naczyniowego. U niektórych kobiet arytmia serca może pojawić się po raz pierwszy w ciąży, a u innych obecna już choroba może się nasilić. Zmagając się z arytmią serca, najlepiej w miarę możliwości skonsultować się z lekarzem przed planowaną ciążą, by odpowiednio się do niej przygotować.[7]

Jaki lekarz leczy arytmię?

Doświadczając niepokojących objawów, należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu (POZ), który w razie potrzeby skieruje do specjalisty – kardiologa. Lekarz na wizycie przeprowadzi wywiad oraz może zlecić wykonanie badań takich jak:

• elektrokardiogram (EKG) w spoczynku,
• badanie Holter EKG,
• próba wysiłkowa (EKG wysiłkowe),
• echo serca,
• badania krwi.[8]

Rejestratory zdarzeń a wykrycie arytmii

W diagnozie niektórych typów arytmii przydatne są także nowoczesne rozwiązania takie jak rejestrator zdarzeń (urządzenie z elektrodami do samodzielnego pomiaru EKG) czy wszczepialne w okolicę mostka rejestratory rytmu serca. Dane są z nich bezprzewodowo przesyłane na odpowiednie urządzenia. Sprzęty takie mogą być pomocne wtedy, gdy diagnoza z użyciem tradycyjnego aparatu do EKG serca nie jest możliwa (np. arytmia pojawia się rzadko i tylko w określonych sytuacjach).[4,9]

Aplikacje do wykrywania arytmii i arytmia wykryta na ciśnieniomierzu

Co jednak z pomiarami wykonanymi przez telefony, smartwatche oraz ciśnieniomierze? Urządzenia te mogą być pomocne na co dzień, jednak nie mogą służyć diagnozie arytmii. Należy wziąć pod uwagę ich ograniczenia, na przykład:

• pomiar taki jest mniej wiarygodny niż EKG,
• dokładność zależy od rodzaju sprzętu i oprogramowania,
• osoby z drżącymi rękami mogą mieć problem z wykonaniem pomiaru,
• urządzenia mogą pokazywać błędny wynik.[4,9]

Metody leczenia arytmii serca

Sposób leczenia arytmii zależy od jej typu oraz nasilenia. Biorąc pod uwagę daną sytuację, lekarz może zaproponować między innymi poniższe rozwiązania:

• przyjmowanie leków przeciwarytmicznych,
• kardiowersję elektryczną – zabieg wykonywany w celu przywrócenia prawidłowego rytmu serca,
• ablację cewnikową – operację mającą na celu usunięcie wady serca powodującą arytmię,
• wszczepienie rozrusznika serca – to urządzenie, które kontroluje skurcze serca.

Po rozpoczęciu leczenia antyarytmicznego konieczna jest okresowa kontrola za pomocą m.in. badania EKG serca.[3,4,8]

Czy można wyleczyć arytmię serca?

To, czy można wyleczyć arytmię serca, zależy od jej przyczyny. Jeśli powodem zaburzeń rytmu serca są np. przyjmowane leki lub zaburzenia elektrolitowe, to zmiana leków oraz wyrównanie poziomu elektrolitów spowoduje ustąpienie objawów. Arytmie wywołane przez inne czynniki mogą skutecznie być kontrolowane przez leki przeciwarytmiczne. Jednak arytmia serca obejmuje szeroką grupę zaburzeń, stąd jej leczenie oraz to czy będą pojawiały się jej objawy w trakcie terapii, to indywidualna kwestia.[5]

Zapobieganie arytmii serca

Nie zawsze da się zapobiec rozwojowi arytmii serca. U niektórych osób jednak, wprowadzenie pewnych zmian w życiu może zmniejszyć ryzyko pojawiania się tej choroby lub jej nasilenia. Mowa tutaj m.in. o:

• unikaniu stresu i stosowaniu technik relaksacyjnych,
• wybieraniu umiarkowanej aktywności fizycznej zamiast intensywnej,
• rzuceniu palenia i innych używek (alkoholu, narkotyków, dopalaczy),
• zdrowym odżywianiu się.[3,10]

Warto obserwować, co nasila objawy arytmii – u każdej osoby mogą być to nieco inne czynniki.

Wykaz źródeł

[1] Desai DS, Hajouli S. Arrhythmias. [Updated 2023 Jun 5]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558923/

[2] Trusz-Gluza M: Wiadomości podstawowe: klasyfikacja zaburzeń rytmu serca i ogólne zasady postępowania. 2022. 15-25

[3] NHS: Arrhythmia. 2021. [dostęp 18.03.2024]

[4] Lévy S.: Arrhythmia management for the primary care clinician. UpToDate 2021. [dostęp 18.03.2024]

[5] National Heart, Lung and Blood Institute NIH: What Is an Arrhythmia?. 2022. [dostęp 18.03.2024]

[6] Weiss JN, Shivkumar ZQK: Electrophysiology of Hypokalemia and Hyperkalemia. Circulation: Arrhythmia and Electrophysiology. 2017;10:e004667

[7] Regitz-Zagrosek V et al.: Wytyczne ESC dotyczące postępowania w chorobach układu sercowo-naczyniowego podczas ciąży (2018) Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego ds. postępowania w chorobach układu sercowo-naczyniowego podczas ciąży. The European Society of Cardiology 2018

[8] Zeppenfeld K et al.: Wytyczne ESC (European Society of Cardiology) 2022 dotyczące postępowania u pacjentów z komorowymi zaburzeniami rytmu serca oraz zapobiegania nagłej śmierci sercowej. European Heart Journal 2022.

[9] Varma N: 2021 ISHNE/ HRS/ EHRA/ APHRS collaborative statement on mHealth in Arrhythmia Management: Digital Medical Tools for Heart Rhythm Professionals: From the International Society for Holter and Noninvasive Electrocardiology/Heart Rhythm Society/European Heart Rhythm Association/Asia Pacific Heart Rhythm Society. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2021 Mar;26(2):e12795

[10] National Heart, Lung and Blood Institute: Arrhythmias: Living with. 2022 [dostęp 21.03.2024]