Borelioza i inne choroby odkleszczowe

Kleszcz, chociaż wydaje się bardzo niepozornym pajęczakiem, może być źródłem wielu chorób. Uściślając jednak, przyczyną są niektóre drobnoustroje, które kleszcz przenosi do naszego ciała podczas ukąszenia, a nie on sam. Świat medycyny zna niejedną chorobę odkleszczową, na szczęście nie wszystkie możemy spotkać w Polsce.

Borelioza po ugryzieniu kleszcza

Najczęściej spotykaną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest borelioza. Wywoływana jest przed bakterie z gatunku Borellia. Od lat 90tych w Polsce ilość diagnozowanych przypadków boreliozy stale rośnie, może to jednak wynikać z większej świadomości ludzi na temat tej choroby i coraz lepszych metod wykrywania. W 2017 roku w naszym kraju zdiagnozowano 21514 przypadki boreliozy. Najwięcej chorych było w województwie małopolskim, bo aż 3322 osoby. Co więcej, uwzględniając zaludnienie obszaru, zapadalność na boreliozę w małopolsce (98,1 osoby na 100 000 mieszkańców) jest na drugim miejscu w Polsce, za województwem podlaskim (130,1 osób na 100 000 mieszkańców). [Przypis 1.]

Borelioza jest chorobą, która może wystąpić w 2 etapach (stadiach), z czego pierwszy może przyjąć formę miejscową (ograniczoną) lub rozsianą:

– stadium wczesne ograniczone, kiedy mogą wystąpić objawy grypopodobne, rumień wędrujący (najłatwiejszy do zaobserwowania, charakterystyczny objaw boreliozy), chłoniak limfocytowy skóry

– stadium wczesne rozsiane, podczas którego choroba może atakować narządy i prowadzić do zapalenia stawów, układu nerwowego (np. zapalenia opon mózgowych) albo mięśnia sercowego. Pojawić może się także rumień wędrujący mnogi.

– stadium późne, które wiąże się z pojawieniem przewlekłego zanikowego zapalenia skóry kończyn, przewlekłej neuroboreliozy czy łagodnego zapalenia mięśni, ścięgien lub kaletek maziowych. [Przypisy 2.,3.]

Rumień wędrujący pojawia się w ciągu pierwszego miesiąca (średnio 7 dni po ukąszeniu) u 70-80% osób zarażonych i jest kluczowym objawem boreliozy, który powinien zaalarmować każdego pacjenta. Dodatkowo, rumień niekoniecznie pojawi się w miejscu ukąszenia – u dzieci najczęściej pojawi się na głowie i szyi, a u dorosłych na tułowiu i kończynach. [Przypisy 2.,4.]

Czy każdy kleszcz zaraża boreliozą?

Na całe szczęście nie każdy kleszcz przenosi choroby. Szacuje się, że w niektórych miejscach w Polsce do 30% kleszczy przebywających na danym obszarze może przenosić patogeny. Dodatkowo warto pamiętać, że jeden kleszcz może przenosić drobnoustroje powodujące więcej niż jedną chorobę. [Przypis 3.]

Inne choroby odkleszczowe niż borelioza

Borelioza, niestety, nie jest jedyną chorobą przenoszoną przez kleszcze. Do odkleszczowych schorzeń spotykanych w Polsce zaliczyć musimy także rzadziej występujące tularemie, babeszjozy, riketsjozy czy gorączka Q. Przede wszystkim bardzo groźnym, ale mniej częstym od boreliozy problemem jest odkleszczowe zapalenie mózgu, które dotyka około 200 osób rocznie w Polsce. [Przypis 3.,5.]

Podsumowując, kleszcze, pomimo swoich niewielkich rozmiarów, mogą stanowić poważna zagrożenie dla zdrowia człowieka. O tym, jak ich unikać oraz jak reagować na ukąszenie, opiszemy w kolejnym artykule.

Źródła:

1. Czarkowski M.P., Cielebąk E., Staszewska-Jakubik E., Barbara Kondej B., Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2017 roku, Warszawa 2018
2. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, Wydział Oceny Technologii Medycznych, Profilaktyka chorób odkleszczowych (borelioza). Raport w sprawie zalecanych technologii medycznych, działań przeprowadzanych w ramach programów polityki zdrowotnej oraz warunków realizacji tych programów (art. 48aa ust. 1 Ustawy), Warszawa, maj 2020
3. Wioletta Kmieciak, Marcin Ciszewski, Eligia M. Szewczyk, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Choroby odkleszczowe w Polsce – występowanie i trudności diagnostyczne, Medycyna Pracy 2016;67(1):73–87
4. Madison-Antenucci, S., Kramer, L. D., Gebhardt, L. L., & Kauffman, E. (2020). Emerging Tick-Borne Diseases. Clinical microbiology reviews, 33(2), e00083-18. https://doi.org/10.1128/CMR.00083-18
5. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny: Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce