Czy zioła w leczeniu zakażenia układu moczowego mają sens?

Zakażenia dróg moczowych

Objawy

Infekcje dróg moczowych najczęściej objawiają się bólem lub pieczeniem podczas sikania, zwiększoną częstością oddawania moczu, potrzebą wstawiania do łazienki także w nocy. U niektórych mogą się pojawić bóle w okolicy lędźwiowej i brzucha, nudności, gorączka. Infekcje mogą przebiegać także bezobjawowo. [Przypisy 1., 2.]

Przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęściej bakteria Escherichia coli wywołuje zakażenia układu moczowego, ale inne bakterie albo grzyby również mogą być przyczyną infekcji. [Przypisy 1., 2.]

Istnieją pewne czynniki predysponujące do zakażeń, na przykład:

• wiek – wraz z wiekem wzrasta ryzyko infekcji,
• płeć – kobiety zdecydowanie częściej chorują,
• ciąża,
• niektóre choroby, np. cukrzyca, kamica nerkowa,
• pewne leki, np. immunosupresyjne (stosowane m.in. w celu zmniejszenia ryzyka przeszczepu),
• małe spożywanie wody,
• zaparcia. 

[Przypisy 1., 2.]

Chociaż mężczyźni rzadziej doświadczają zakażenia dróg moczowych, każda taka infekcja powinna być traktowana jako „powikłana”. Oznacza to, że mogą istnieć czynniki ryzyka w postaci nieprawidłowości czynnościowych lub anatomicznych ze strony układu moczowego. Przykładami takich nieprawidłowości jest powiększenie gruczołu krokowego, kamica moczowa lub guz pęcherza moczowego. Z tego względu w przypadku każdej infekcji układu moczowego u mężczyzn zalecana jest konsultacja lekarska. [Przypis 1.]

Jak zapobiegać infekcjom dróg moczowych?

Zakażenia dróg moczowych mają tendencję do nawracania. U ok. 40% kobiet po pierwszej infekcji pojawiają się nawroty w przeciągu 3 miesięcy, a u prawie połowy w ciągu roku. Dlatego profilaktyka jest ważnym elementem walki z zakażeniami dróg moczowych.[1]

1. Pij dużo płynów, szczególnie wody. Odpowiednie nawodnienie sprawia, że oddawanie moczu jest regularne i „oczyszcza” pęcherz moczowy i cewkę.
2. Nie zatrzymuj sikania. Niecałkowite opróżnienie pęcherza sprzyja rozwojowi bakterii.
3. Jeśli czujesz potrzebę oddania moczu, nie zwlekaj.
4. Utrzymuj higienę narządów płciowych. W toalecie podcieraj się od przodu do tyłu.
5. Unikaj obcisłej lub syntetycznej bielizny.
6. Ogranicz jedzenie słodkich potraw i picia napojów, spożywanie ich w dużej ilości sprzyja rozwojowi bakterii.
7. Zaparcia są czynnikiem ryzyka infekcji dróg moczowych, dlatego zadbaj o swoją dietę.
8. Jeśli jesteś osobą mającą problem z nietrzymaniem moczu lub opiekujesz się kimś z takim problemem, niezwłocznie wymień pieluchę/wkładkę, jeśli ulegnie zabrudzeniu. [Przypisy 1., 2.]

Skrzyp polny

Skrzyp działa moczopędnie, co pozwala oczyścić pęcherz moczowy z moczu i bytujących w nim bakterii. Nie jest to działanie udowodnione w badaniach klinicznych, lecz tzw. tradycyjne stosowanie. Co oznacza, że długoletnie wykorzystywanie potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo preparatu ziołowego i nie są wymagane testy kliniczne. [Przypisy 3., 4., 5.]

Inne surowce o właściwościach moczopędnych

Również kłącze perzu, liść pokrzywy, korzeń lubczyku, liść brzozy działają moczopędnie.  [Przypis 6.]

Mącznica lekarska

Mącznica lekarska zawiera arbutynę, która w organizmie przemienia się w hydrochinon o właściwościach dezynfekujących. Liść mącznicy działa przeciwbakteryjne, dlatego jest stosowany w łagodnych infekcjach dróg moczowych.  [Przypis 7.]

Zakwaszanie moczu a żurawina

Zakwaszenie moczu to naturalny mechanizm obronny układu moczowego przed infekcjami.[1] Utarło się, że w przypadku infekcji dróg moczowych stosuje się preparaty z żurawiną. Skąd pomysł, że może być ona korzystna w zakażeniach? W społeczeństwie panuje mit, jakoby sok z żurawiny zakwaszał (obniżał pH) mocz. Nie jest to jednak prawdą, żurawina nie ma takiego efektu. Niemniej może być ona pomocna w profilaktyce zakażeń moczowych. Związki zawarte w soku z żurawiny hamują przyleganie bakterii E.coli do ścian pęcherza moczowego.[8,9,10] Jeśli jesteś osobą przyjmującą leki z warfaryną, obserwuj swój stan zdrowia w trakcie kuracji żurawiną. W przypadku regularnego stosowania może ona nasilać działanie przeciwzakrzepowe i stwarzać ryzyko krwawień.  [Przypis 11.]

Podobnie do żurawiny działa cukier D-mannoza. Zapobiega on przyleganiu bakterii do błony śluzowej pęcherza, przez co podczas sikania są one wypłukiwane wraz z moczem. [Przypis 12.]

Podsumowując, odpowiednie zachowania oraz leki ziołowe stanowią element profilaktyki zakażeń dróg moczowych. Mogą być także stosowane jako leczenie wspomagające oraz w łagodnych infekcjach. W przypadku ciężkich zakażeń (przebiegających z gorączką, zatrzymaniem moczu, silnym bólem lub gdy w moczu pojawiła się krew) należy skontaktować się z lekarzem, gdyż konieczna może okazać się antybiotykoterapia. [Przypis 2.]

Wykaz źródeł

1. Hryniewicz W, Holecki M et al.: Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych. 2015
2. NHS: Urinary tract infections (UTIs). 2022 [dostęp 4.05.2022
3. Carneiro DM et al.: Randomized, Double-Blind Clinical Trial to Assess the Acute Diuretic Effect of Equisetum arvense (Field Horsetail) in Healthy Volunteers. Evid Based Complement. 2014. Alternat Med.;2014:760683.
4. EMA: European Union herbal monograph on Equisetum arvense L., herba. 2016
5. EMA: Human regulatory. Herbal products. Traditional use registration. [dostęp 5.05.2022]
6. Wright CI, Van-Buren L, Kroner CI, Koning MM. Herbal medicines as diuretics: a review of the scientific evidence. 2007. J Ethnopharmacol.8;114(1):1-31.
7. EMA: Assessment report on Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng., folium. 2018
8. EMA: European Union herbal monograph on Vaccinium macrocarpon Aiton, fructus. 2021
9. Luís Â, Domingues F, Pereira L. Can Cranberries Contribute to Reduce the Incidence of Urinary Tract Infections? A Systematic Review with Meta-Analysis and Trial Sequential Analysis of Clinical Trials. 2017. J Urol.;198(3):614-621.
10. Fu Z, Liska D, Talan D, Chung M. Cranberry Reduces the Risk of Urinary Tract Infection Recurrence in Otherwise Healthy Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. 2017. J Nutr.;147(12):2282-2288.
11. Lexicomp: Vitamin K Antagonists/Cranberry. UpToDate [dostęp 4.05.2022]
12. Lenger SM, Bradley MS, Thomas DA, Bertolet MH, Lowder JL, Sutcliffe S. D-mannose vs other agents for recurrent urinary tract infection prevention in adult women: a systematic review and meta-analysis. 2020. Am J Obstet Gynecol.;223(2):265.e1-265.e13.