Jak wygląda ospa wietrzna?
Okres wylęgania i zakaźność
Wirus VZV wnika do organizmu poprzez górne drogi oddechowe lub spojówki. Po przechorowaniu ospy, wirus pozostaje w postaci utajonej w organizmie i np. w przypadku osłabionej odporności może wywołać półpasiec. [Przypis 2.]
| Okres wylęgania | Zakaźność | Droga przenoszenia |
|---|---|---|
| 10-21 dni | 2 dni przed pojawieniem się osutki aż do wyschnięcia ostatnich pęcherzyków (około 7 dni) | Droga kropelkowa, kontakt bezpośredni, przez łożysko |
Objawy
Bez gorączki i bez wysypki?
Bezobjawowy przebieg choroby występuje niezwykle rzadko. Zazwyczaj na dobę przed rozwinięciem się wysypki pojawiają się pierwsze objawy grypopodobne – wysoka temperatura ciała (nawet do 40 stopni), bóle głowy i mięśni, katar, powiększone węzły chłonne, brak apetytu i złe samopoczucie. Często obserwuje się zapalenie gardła. [Przypisy 2., 3.]
Wysyp krostek
Następnie pojawiają się na ciele swędzące czerwone krostki, na których widnieją pęcherzyki. Zawierają przezroczysty płyn, który z czasem mętnieje. Po 2-3 dniach bąble zasychają i zamieniają się w strupki, które odpadają w przeciągu 2 tygodni. Na miejscu strupów mogą pojawić się blizny, które z czasem same znikają. [Przypisy 2., 3.]
Jak wygląda u dorosłych?
Można zachorować na ospę pomimo wcześniejszego zaszczepienia się w okresie dziecięcym lub później. Zdarza się to rzadko, jednak przebieg choroby u dorosłych jest wtedy lekki i nie występuje gorączka. Na skórze pojawia się tylko kilka krostek, na których nie wyodrębniają się pęcherzyki. Wygląd krostek można porównać do ukąszenia owadów. [Przypis 2.]
Leczenie
U zdrowych osób powyżej 12 roku życia zazwyczaj wystarcza leczenie objawowe. Polega ono na zmniejszaniu wysokiej temperatury ciała i łagodzeniu zmian skórnych. [Przypis 2.]
Czym leczyć gorączkę?
W przypadku gorączki czy bólu lekiem pierwszego wyboru jest paracetamol. Stosuje się także niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen. U dzieci poniżej 12 roku życia nie można stosować kwasu acetylosalicylowego do leczenia gorączki czy bólu. Skutkuje to wystąpieniem zespołu Reye’a, który prowadzi do groźnego uszkodzenia narządów i zaburzeń neurologicznych. [2,4]
Czerwone plamy – czy można się kąpać?
Można również zastosować doustne leki przeciwalergiczne I generacji (np. dimetynden w postaci kropli doustnych), które złagodzą swędzącą wysypkę. Zaleca się korzystanie z codziennej kąpieli w chłodnej wodzie i delikatne osuszanie zmian ręcznikiem. Nie wolno stosować wysuszających pudrów ani papek (np. maści cynkowej) na skórę, ponieważ wiąże się to z ryzykiem zakażenia zmian bakteriami. Paznokcie powinny być krótko obcięte, aby uniknąć powstania przeczosów, czyli zadrapań na skórze. [Przypisy 2., 4.]
Leki przeciwwirusowe
W leczeniu ospy wykorzystuje się tabletki z acyklowirem, które należy przyjmować zgodnie z poleceniami lekarza. To lek dostępny bez recepty, ale w przypadku ospy zazwyczaj stosuje się go u osób zagrożonych ciężkim przebiegiem choroby, np. u kobiet w ciąży czy osób niezaszczepionych na ospę. Im wcześniej rozpocznie się leczenie, tym szybszy powrót do zdrowia. Dlatego najlepiej, aby lek przyjąć w ciągu 24h od wystąpienia osutki. [Przypisy 2., 4.]
Powikłania
Pomimo tego, iż ospa wietrzna jest chorobą, która z czasem ustępuje, może prowadzić do groźnych konsekwencji dla zdrowia i życia. Jednym z takich powikłań są nadkażenia bakteryjne wykwitów skórnych, co w najgorszym wypadku grozi sepsą. Ryzyko wystąpienia takich zmian zwiększa się wraz ze stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Nadkażone zmiany skórne mogą również pozostawiać trwałe blizny. [Przypisy 2., 4.]
Poza tym choroba często doprowadza do zapalenia płuc. Zazwyczaj rozwija się ono w 3-5 dniu choroby. Najczęściej dotyka osób dorosłych, zwłaszcza kobiet w II i III trymestrze ciąży, a także osób poddanych terapii immunosupresyjnej. [Przypisy 2., 3.]
U chorych zdarzają się także zaburzenia neurologiczne, tj. zapalenie mózgu (głownie u dorosłych), zapalenie móżdżku (głownie u dzieci), zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie siatkówki. [Przypisy 2., 4.]
Szczepienie
Zaleca się przyjęcie szczepionki zarówno przez dzieci, jak i niezaszczepionych w dzieciństwie dorosłych, ponieważ chroni ona przed objawami i powikłaniami ospy przez całe życie. Zawiera żywy, atenuowany (czyli osłabiony) szczep wirusa. [Przypisy 3., 5.]
Kto powinien się zaszczepić?
Szczepienie zaleca się wszystkim niezaszczepionym osobom, które nigdy nie chorowały na ospę wietrzną, a zwłaszcza:
- kobietom planującym ciążę,
- rodzicom małych dzieci,
- pracownikom placówek opieki zdrowotnej,
- osobom, które pozostają w bliskim kontakcie z osobami z niedoborem odporności, np. w trakcie leczenia immunosupresyjnego,
- pacjentom przed planowanym leczeniem immunosupresyjnym,
- osobom przed planowanym przeszczepem narządu lub komórek krwiotwórczych. [Przypisy 3., 5.]
Ile przyjmuje się dawek?
Schemat szczepienia polega na podaniu dwóch dawek w odstępie 6-8 tygodni. Osoby, które w przeszłości otrzymały tylko 1 dawkę szczepionki, mogą po czasie przyjąć jedynie drugą dawkę, bez konieczności powtarzania schematu. Skuteczne jest również przyjęcie szczepionki do 3 dni od ekspozycji osoby na wirusa. [Przypisy 3., 5.]
Dlaczego warto się zaszczepić?
Korzyści z zaszczepienia przeciwko ospie są następujące:
- U zaszczepionych dzieci przebieg choroby jest łagodniejszy niż u niezaszczepionych,
- Wysypka obejmuje mniejszy zasięg, a gorączka jest niższa,
- Komplikacje zdrowotne występują rzadziej niż u osób, które nie były zaszczepione. [Przypisy 3., 5.]
Wykaz źródeł
- Chickenpox. Mayo Foundation for Medical Education and Research. 2021 [dostęp 17.01.2023]
- Gajewski P. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. 2017 [dostęp 17.01.2023]
- Albrecht M. Clinical features of varicella-zoster virus infection: Chickenpox. UpToDate. 2021 [dostęp 17.01.2023]
- Albrecht M. Treatment of varicella (chickenpox) infection. UpToDate. 2022 [dostęp 17.01.2023]
- Szczepienia info. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny – Państwowy Instytut Badawczy. 2022 [dostęp 17.01.2023]