Co trzeba wiedzieć o Helicobacter pylori?

Helicobacter pylori to bakteria, która potrafi przetrwać w kwaśnym środowisku żołądka. Do zakażenia najczęściej dochodzi w wieku dziecięcym przez drogę pokarmową. Około 80% przypadków zachorowań jest bezobjawowa, jednak może być przyczyną stanów zapalnych, choroby wrzodowej, a nawet raka żołądka. [Przypisy 1., 2.]

Konsekwencje i objawy zakażenia

H. pylori jest głównym czynnikiem wywołującym zapalenie żołądka. Najczęściej chory odczuwa objawy związane z niestrawnością, czyli nudności, wymioty i dyskomfort w nadbrzuszu. Przewlekłe zapalenie żołądka może doprowadzić do choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedokrwistości z niedoboru żelaza, a także raka żołądka. Z czasem może dojść do zaniku błony śluzowej żołądka. [Przypisy 1., 3.]

Co ciekawe, wpływ na rozwój powyższych chorób ma genetyczna charakterystyka bakterii. Szczepy bakterii posiadające specjalny gen często wykrywa się u pacjentów z wrzodami żołądka i dwunastnicy. [Przypisy 1., 3.]

Diagnostyka

Rozpoznanie zakażenia bakterią H. pylori może być:

• inwazyjne – wymagające wykonania endoskopii polegającej na badaniu wnętrza przewodu pokarmowego za pomocą specjalnej aparatury,
• nieinwazyjne.

Najczęściej wykonuje się inwazyjne badanie endoskopowe górnej części przewodu pokarmowego (inaczej gastroskopię). Umożliwia to dalszą diagnostykę, na przykład pobranie wycinka błony śluzowej żołądka do badania histologicznego, w czasie którego specjalista ogląda materiał w dużym powiększeniu pod mikroskopem. [Przypis 4.]

Do metod nieinwazyjnych należy test oddechowy, test wykrywający antygeny H. pylori w kale oraz testy serologiczne. Można je wykonać, jeśli gastroskopia u chorego jest przeciwwskazana. Test oddechowy polega na oznaczeniu ilości wydychanego z powietrzem dwutlenku węgla, który wytwarza się w większych ilościach na skutek działania bakterii. Badanie antygenów H.pylori w stolcu czy testy serologiczne oznacza się w laboratorium. Dostępne są również szybkie testy, które można zakupić w aptece. Niestety ich dokładność jest mniejsza niż tych wykonanych przez wykwalifikowany personel. [Przypisy 1., 4.]

Leczenie

Eradykację (zwalczenie bakterii) H. pylori przeprowadza się tylko u osób z udowodnionym zakażeniem tą bakterią. W leczeniu mogą posłużyć różne schematy, w których wykorzystuje się leki hamujące wydzielanie kwasu solnego w soku żołądkowym, antybiotyki i sole bizmutu. Taka terapia zazwyczaj trwa 14 dni. [Przypis 4.]

Podczas leczenia warto stosować probiotyki, które zmniejszają częstość występowania działań niepożądanych po antybiotykach. [Przypisy 3., 4., 5.] Usunięcie bakterii zmniejsza ryzyko nawrotu stanów zapalnych oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy. Niestety w Polsce i na świecie występuje duże zjawisko oporności bakterii na antybiotyki, co stwarza ryzyko niepowodzenia terapii. W takim przypadku wykonuje się test wrażliwości na antybiotyki i antybiogram. Pozwala to na bardziej dopasowane leczenie pod kątem danego pacjenta. [Przypisy 3., 4.]

Dieta

• Posiłki należy spożywać o regularnych porach i najlepiej wykluczyć pokarmy, które nasilają dolegliwości.
• Dieta powinna być lekkostrawna.
• Należy zaprzestać picia kawy, alkoholu i palenia papierosów.

Ważne, aby unikać stosowania aspiryny, ibuprofenu, diklofenaku, naproksenu i innych substancji z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Mogą utrudniać gojenie się stanu zapalnego i wrzodu, ale też zwiększają ryzyko nawrotu choroby. Bezpieczniejszym wyborem leku przeciwbólowego jest paracetamol. [Przypisy 1., 3.]

Do codziennego jadłospisu warto włączyć produkty, takie jak:

jogurty i kefiry – to produkty spożywcze zawierające probiotyczne szczepy bakterii,
niektóre zioła, np. imbir, cynamon, kminek – łagodzące nudności i niestrawność. [Przypis 6.]

Sama dieta nie jest wystarczająca, aby zwalczyć bakterię H. pylori czy wyleczyć przewlekły stan zapalny żołądka lub wrzody. Jednak z pewnością pozwoli zmniejszyć dolegliwości towarzyszące choremu. [Przypis 6.]

Wykaz źródeł:

1. Gajewski P. (red) Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. 2017 [dostęp 24.11.2022]
2. Gonciarz M, Pruszowski J, Krzyżowska K. Zasady diagnostyki i leczenia zakażenia bakterią Helicobacter pylori. Lekarz POZ. 2017(3) [dostęp 24.11.2022]
3. Fedorowicz S, Radzikowska K, Mende K et al. Helicobacter pylori – dotychczasowa terapia i leczenie współczesne. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne. 2020, 10(1), 49-55 [dostęp 24.11.2022]
4. Bartnik W, Celińska-Cedro D, Dzieniszewski J et el.: Wytyczne Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii dotyczące diagnostyki i leczenia zakażenia Helicobacter pylori. Gastroenterologia Kliniczna. 2014, 6(2), 41-49 -dostęp 24.11.2022]
5. Maier L, Helfrich Y. Rosacea: Pathogenesis, clinical features, and diagnosis. UpToDate. 2022 [dostęp 24.11.2022]
6. Taraszewska A., Dietetyczne sposoby na Helicobacter pylori, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej – Instytut Żywności i Żywienia. [dostęp 24.11.2022]