Nagły spadek ciśnienia – co robić?

Zawroty głowy przy wstawaniu, nagłe osłabienie – brzmi znajomo? Może być to efektem zbyt niskiego ciśnienia krwi. Jakie są przyczyny jego spadków i co robić, kiedy się zdarzą?

Kiedy ciśnienie krwi jest za niskie?

Najczęściej w kontekście prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi mówimy o górnej granicy, która dla dorosłych wynosi 140/90 mmHg. Czy ciśnienie może być jednak za niskie? Owszem! Niedociśnienie (hipotonia) to stan, gdy spada ono poniżej 90/60 mmHg. Niektóre osoby mogą nie odczuwać żadnych objawów w związku z tak niskim ciśnieniem tętniczym krwi, ale u innych mogą pojawić się niebezpieczne objawy np. omdlenia. Niedociśnienie to także stan, gdy codzienne, mieszczące się w prawidłowych zakresach ciśnienie krwi spada o 10-20 mmHg i daje o sobie znać np. w postaci zawrotów głowy. Sytuacja staje się szczególnie poważna, gdy ciśnienie obniża się gwałtownie.[1,2,3]

Nagły spadek ciśnienia – objawy

Objawy zbyt niskiego ciśnienia krwi mogą obejmować:

• zawroty głowy,
• niewyraźne widzenie,
• osłabienie,
• dezorientację,
• omdlenia.[4]

Nagły spadek ciśnienia – przyczyny

Nagły spadek ciśnienia krwi może mieć różne przyczyny. Czasem wynika ze zbyt szybkiego wstania z łóżka, a innym razem powód to odwodnienie czy przyjmowane leki, np. na nadciśnienie.[1,2] Do nagłego spadku ciśnienia mogą prowadzić także:

• choroby serca niewydolność,
• silna reakcja alergiczna (wstrząs anafilaktyczny),
• znaczna utrata krwi np. w wyniku wypadku.[2,3]

Poniżej przyjrzymy się szczegółowo niektórym przyczynom hipotonii.

Hipotonia ortostatyczna, czyli niedociśnienie przy wstawaniu

Hipotonia ortostatyczna to stan, w którym po szybkim wstaniu z łóżka lub krzesła nagle doświadcza się osłabienia, zawrotów głowy lub omdlenia. Dlaczego tak się dzieje? Gwałtowne wstawanie sprawia, że spora część krwi spływa do nóg. Zanim organizm zdąży zareagować i „wypompować” odpowiednią ilość krwi z powrotem do serca i mózgu, narządy te otrzymują jej przez moment za mało. Niedobór krwi to także niedobór przenoszonego przez nią tlenu, stąd wymienione wcześniej objawy.[5,6]

Stan ten najczęściej dotyka osoby starsze i zwykle sam w sobie nie jest niebezpieczny, ale warto mieć na uwadze chociażby ryzyko upadków, a co za tym idzie – złamań kości. Dlatego jeśli niskie ciśnienie przy wstawaniu powtarza się, powinno się skonsultować to z lekarzem np. Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) lub kardiologiem.[1,7]

Niskie ciśnienie krwi po jedzeniu

Po spożyciu posiłku narządy układu trawiennego, czyli m.in. żołądek i jelita, rozpoczynają trawienie. Aby mogły to zrobić, potrzebują energii, którą przenosi krew. Naczynia krwionośne rozszerzają się więc, by krew swobodnie spływała do narządów brzucha. Gdy układ pokarmowy dostanie już wystarczającą ilość energii, naczynia powinny zwęzić się, by wpompować krew z powrotem do serca. U niektórych (np. części osób starszych), jednak tak się nie dzieje. Naczynia pozostają rozszerzone i w efekcie pojawia się niedociśnienie poposiłkowe. Oznacza to, że można w ciągu ok. 2 godzin po zjedzeniu odczuwać objawy takie jak zawroty głowy czy osłabienie.[5]

Niedociśnienie po wysiłku fizycznym

Nagły spadek ciśnienia może także pojawić się po intensywnym wysiłku fizycznym. Dotyczy to głównie sportowców np. biegaczy długodystansowych. Przyczyna tego jest podobna jak w przypadku hipotonii ortostatycznej. Mięśnie sportowca w trakcie biegu potrzebują dużo tlenu, a więc krew spływa do nóg. Jednak ciągły ruch mięśni pompuje ją w stronę serca. Sytuacja zmienia się, gdy biegacz nagle zatrzymuje się – wtedy krew nie zdąży napłynąć w wystarczającej ilości do mózgu. Pojawia się więc osłabienie i zawroty głowy. Z tego powodu po intensywnym wysiłku fizycznym nie powinno się gwałtownie zatrzymywać, a zakończyć bieg np. truchtem.[8]

Nagły spadek ciśnienia – co robić?

Zauważając osobę z objawami spadku ciśnienia, należy ją uspokoić i upewnić się, że miejsce, w którym się znajduje jest bezpieczne. Trzeba również:

• poluzować ciasne ubrania np. rozpiąć koszulę przy szyi,
• zalecić położenie się na plecach i podniesienie nóg o 20-30 cm nad zmienię,
• przykryć ją kocem lub innym ubraniem, jeśli jest chłodno.

Ważne, by nie zostawiać takiej osoby samej i w razie potrzeby wezwać pomoc.[9]

Niskie ciśnienie krwi – kiedy do szpitala?

Na numer alarmowy 999 lub 112 trzeba zadzwonić, jeśli dana osoba:

• straciła przytomność i nie może jej odzyskać,
• ma silne zawroty głowy,
• szybko i płytko oddycha,
• niewyraźnie mówi,
• ma gorączkę.[9]

Domowe sposoby na niskie ciśnienie krwi

W przypadku niskiego ciśnienia krwi istnieje kilka domowych sposobów, które mogą pomóc złagodzić objawy i poprawić samopoczucie. Zaleca się, aby każdy dorosły pił ok. 2-3 litry wody dziennie. U niektórych osób może dodatkowo sprawdzić się:

• zwiększenie spożycia soli (do 10 g dziennie), jeśli nie chorują na nadciśnienie tętnicze,
• powolne wstawanie z pozycji leżącej lub siedzącej,
• wykonywanie przysiadów lub krzyżowanie nóg w trakcie stania,
• noszenie pończoch uciskowych lub pasów brzusznych,
• podniesienie wezgłowia w łóżku o 30-45 stopni.

Jeśli spadki ciśnienia zdarzają się regularnie, trzeba skonsultować się z lekarzem. Postawi on diagnozę oraz zaleci odpowiednie dla danego przypadku postępowanie.[5,10]

Wykaz źródeł

[1]          McEvoy JW et al.: Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w podwyższonym ciśnieniu tętniczym i nadciśnieniu tętniczym.

[2]          Chen RJ, Sharma S, Bhattacharya PT: Hypotension. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan. Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499961/ [dostęp 19.05.2025]

[3]          American Heart Association: Low Blood Pressure - When Blood Pressure Is Too Low. 2024. Online: https://www.heart.org/en/health-topics/high-blood-pressure/the-facts-about-high-blood-pressure/low-blood-pressure-when-blood-pressure-is-too-low [dostęp 19.05.2025]

[4]          NHS: Low blood pressure (hypotension) 2023. Online: https://www.nhs.uk/conditions/low-blood-pressure-hypotension/ [dostęp 19.05.2025]

[5]          Palma JE, Kaufmann H: Mechanisms, causes, and evaluation of orthostatic hypotension. UpToDate 2024 [dostęp 19.05.2025]

[6]          Clement D: Low blood pressure. European Society of Cardiology Vol. 17, N° 28 - 06 Nov 2019

[7]          Kim MJ, Farrel J: Orthostatic Hypotension: A Practical Approach. Am Fam Physician. 2022;105(1):39-49

[8]          O’Connor FG, Bremmam FH: Evaluation of the collapsed adult athlete. UpToDate 2024 [dostęp 22.05.2025]

[9]          Zadorecki A: Niskie ciśnienie – Co robić? Przyczyny, objawy, postępowanie. 2023 Online: https://kursysos.pl/niskie-cisnienie/ [dostęp 22.05.2025]

[10]         Briongle M et al.: Wytyczne ESC dotyczące rozpoznawania i leczenia omdleń (2018) Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) ds. rozpoznawania i leczenia omdleń Kardiologia Polska 2018; 76, 8: 1119–1198