Wzdęcia – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Uczucie pełności i napięcia w brzuchu nie należą do przyjemnych. Wzdęcia, bo o nich mowa, mogą mieć różne przyczyny. Czasem to sygnał od organizmu, że aktualny styl życia nie jest dla nas odpowiedni, a czasem to objaw toczącej się choroby. Jak rozwiązać problem wzdęć?

Wzdęcia – co to? Objawy wzdęć

Pacjenci opisują wzdęcia jako uczucie pełnego brzucha, nieco większe niż zwykle. Niektórzy skarżą się na ból z tym związany, inni porównują swój brzuch do balona. Charakterystyczne jest także uczucie uwięzionego gazu i ucisku. Na wzdęcia skarży się nawet 20-30% populacji na świecie.[1]  

Przyczyny wzdętego brzucha

Przyczyną wzdęć są gromadzące się w jelicie gazy. Wyróżniamy ich dwa główne źródła:

• połykanie powietrza podczas jedzenia i picia,
• gazy wytwarzane przez bakterie bytujące normalnie w naszym jelicie grubym.

Połykanie niewielkiej ilości powietrza jest całkowicie normalne. Problematyczne może stać się wtedy, gdy większe jego ilości dostają się do naszego przewodu pokarmowego. Dzieje się tak np. podczas zbyt szybkiego jedzenia lub żucia gumy.[2,4]

Brzuch jak balon po posiłku

Wspomniane wcześniej bakterie znajdujące się w jelicie grubym pomagają trawić pokarmy przedostające się z żołądka i jelita cienkiego. Istnieje grupa produktów, której rozkład przez bakterie, powoduje wydzielenie większej ilości gazów niż zwykle. Zaliczamy do niej np.:

• kapustę,
• brukselkę,
• brokuły,
• fasolę.

Warto dodać, że część ludzi może także reagować zwiększoną ilością gazów w jelitach po spożyciu produktów mlecznych. Powód to nietolerancja laktozy. Mogą pojawić się wtedy również skurcze brzucha i biegunka.[2,4]

O jakich chorobach mogą świadczyć wzdęcia?

Oprócz nietolerancji laktozy przyczyną wzdęć może być także:

• nietolerancja cukrów fruktozy zawartej w miodzie, czy sorbitolu obecnego w cukierkach,
• celiakia, czyli nadwrażliwość na gluten,
• zwiększona wrażliwość na prawidłową obecność gazów.

Jeśli w przewodzie pokarmowym znajduje się prawidłowa ilość gazów, a i tak mamy wzdęcia, może świadczyć to o zwiększonej wrażliwości na gazy. Przykładami chorób z taką cechą są:

• zespół jelita drażliwego (IBS),
• zespół rozrostu bakteryjnego (SIBO),
• dyspepsja czynnościowa, czyli nawracający, uporczywy ból w podbrzuszu.

Czasem, gdy odczuwamy nieustępujące wzdęcia przez dłuższy czas, może być to sygnał jakiegoś poważniejszego zaburzenia np. raka jajnika. Warto więc pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych, jak np. USG ginekologicznym, by móc wykluczyć taką ewentualność.[2]

Wzdęcia – jak się ich pozbyć?

Metoda leczenia wzdęć zależy od przyczyny. Jeśli mamy nietolerancje pokarmowe konieczne może okazać się zastosowanie diety eliminującej składniki powodujące wzdęcia, bądź rozpoczęcie przyjmowania enzymów np. laktazy umożliwiającej rozkład laktozy.

Postępowanie zalecane przy wzdęciach, szczególnie przy IBS, to modyfikacja diety i stylu życia. Warto zwiększyć aktywność fizyczną, by pobudzić trawienie. Na co dzień dobrze unikać produktów nasilających wzdęcia. Dla części osób dobrym wyborem może okazać się dieta Low FODMAP.

Należy pamiętać także o:

• unikaniu napojów gazowanych,
• powolnym spożywaniu posiłków,
• żuciu z zamkniętymi ustami,
• piciu dużej ilości wody,
• spożywaniu błonnika,
• prawidłowej postawie – nie garbimy się w trakcie posiłku,
• unikaniu przetworzonych, słodkich i tłustych potraw.[1,4]

Co to jest dieta Low FODMAP?

Celem tej diety jest identyfikacja produktów nasilających dolegliwości. Składa się ona z 3 etapów. W pierwszym eliminujemy wszystkie pokarmy zawierające wysoką zawartość FODMAP (czyli słabo wchłanianych i szybko fermentujących węglowodanów), np. cebulę, jabłka, mleko krowie, makaron pszenny. W kolejnym etapie stopniowo wprowadzamy do diety wyeliminowane wcześniej produkty i obserwujemy reakcję organizmu na nie. Trzeci etap to personalizacja diety z wykluczeniem produktów nasilających wzdęcia. Dietę taką wprowadzamy pod okiem dietetyka bądź lekarza.[3]

Kiedy udać się ze wzdęciami do lekarza?

Wzdęć nie powinniśmy lekceważyć – to znak od naszego ciała, że dzieje się coś niedobrego. Czasem nie odpowiada nam aktualna dieta, a czasem to objaw chorób. Powinniśmy udać się do lekarza jeśli:

• wzdęcia trwają od 3 tygodni,
• pojawiają się one regularnie (kilka razy w miesiącu),
• zmiana diety nie pomaga,
• wzdęcia utrudniają codzienne funkcjonowanie,
• dodatkowo występuje biegunka, zaparcia, krew w stolcu lub wymioty.[4]

Wykaz źródeł

[1] Abraczinskas D. Overview of intestinal gas and bloating. UpToDate. 2022 [dostęp 25.05.2023]

[2] Abraczinskas D: Patient education: Gas and bloating (Beyond the Basics). UpToDate. 2021 [dostęp 25.05.2023]

[3]  Siuba-Strzelińska M: Dieta FODMAP – zasady i zastosowanie. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. 2020 [dostęp 25.05.2023]

[4] NHS: Bloating. 2022 [dostęp 25.05.2023]