Wszawica – jak jej zapobiec?

Wielu rodziców mających dzieci w wieku szkolnym przechodzi przez okres wyczesywania włosów dziecka gęstym grzebieniem w poszukiwaniu pasożytów. Zdecydowanie nie należy to do przyjemnych doświadczeń. Jak skutecznie wyleczyć wszawicę oraz co robić, by jej uniknąć?

Wszawica co to jest?

Wszawica to choroba pasożytnicza wywołana przez wesz głowową. Najczęściej dotyczy skóry głowy, ale może rozwinąć się także na innych częściach ciała. Występuje ona we wszystkich krajach świata i nie zawsze wiąże się z brakiem higieny. Wesz głowowa ma od 2 do 3 mm długości i przybiera kolor od brązowego do szarawobiałego. Dorosłe pasożyty składają jaja, które nazywane są gnidami. Przytwierdzają je do łodygi włosa za pomocą specjalnej klejopodobnej substancji. Jaja ciężko zauważyć, gdyż kamuflują się pigmentem pasującym do koloru włosów zakażonej osoby.[1,2]

Skąd bierze się wszawica?

W większości przypadków do zakażenia wszawicą dochodzi poprzez bezpośrednie dotykanie włosów zakażonej osoby. Może jednak dojść do niego także poprzez kontakt z osobistymi przedmiotami chorego, takimi jak:

• grzebień,
• szczotka,
• czapka,
• kask sportowy.

Wszawica najczęściej rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym ze względu na bezpośredni kontakt w trakcie zabaw oraz nie w pełni wyrobione nawyki higieniczne np. stosowanie tej samej szczotki do włosów.[1,2]

Wszawica – objawy

Wszy głowowe kąsają skórę głowy, co powoduje uporczywe swędzenie, szczególnie w okolicy:

• skroniowej,
• ciemieniowej,
• potylicznej.

Dodatkowo skóra głowy może być zaczerwieniona. Ciągłe drapanie powoduje powstawanie drobnych ranek, co może doprowadzić do rozwoju stanów zapalnych, zakażeń grzybiczych i bakteryjnych. W skrajnych przypadkach u osoby z wszawicą na głowie może powstać „kołtun”, czyli włosy zlepiają się ze sobą pod wpływem ropnej wydzieliny.[2]

Leczenie wszawicy

Zauważając wszawicę u jednego z domowników, należy sprawdzić, czy nie rozwinęła się ona u pozostałych członków rodziny i natychmiast podjąć u wszystkich zakażonych leczenie. Wszawicę leczy się, stosując odpowiednie preparaty zwalczające wszy, które dostępne są bez recepty w aptekach. Mogą one występować w postaci:

• żeli,
• balsamów,
• płynów,
• szamponów.

Dobiera się je między innymi w zależności od wieku dziecka. W trakcie ich stosowania należy ściśle przestrzegać dołączonej do opakowania instrukcji. Zwykle nakłada się je dokładanie na skórę głowy i włosy, następnie odczekuje zalecony przez producenta czas i myje głowę zwykle stosowanym szamponem. Niektóre mogą wymagać ponownego nałożenia po około tygodniu. Po użyciu środka leczniczego włosy trzeba wyczesać gęstym grzebieniem, w celu usunięcia martwych wszy oraz gnid.[2,3]

Czesanie na mokro

Inny sposób na leczenie wszawicy to mechaniczne ich usuwanie poprzez regularne wyczesywania włosów gęstym grzebieniem. Polega to na nałożeniu odżywki ułatwiającej rozczesywanie na mokre włosy i dokładnym wyczesaniu włosów. Jeśli są one długie i gęste może to trwać nawet godzinę. Taki zabieg należy wykonywać regularnie aż do czasu, kiedy żywe wszy nie zostaną już zauważone na grzebieniu. Może to trwać nawet kilka tygodni. To więc znacznie uciążliwszy i mniej skuteczny sposób walki z wszawicą.[3,4]

Wszawica – jak się jej pozbyć?

Po zastosowaniu środka leczniczego na wszy, należy podjąć kilka dodatkowych kroków, by pozbyć się wszy z domu. A mianowicie:

1. Wyrzucić bądź wygotować wszystkie ozdoby do włosów, grzebienie i szczotki chorego.
2. Ubrania i pościel wyprać w wysokiej temperaturze (co najmniej 60˚C).
3. Wyprane rzeczy dokładnie wyprasować, najlepiej żelazkiem z funkcją pary.
4. Rzeczy, których nie da się wyprać należy włożyć do szczelnej, plastikowej torby i przechowywać przez dwa tygodnie w zamknięciu.
5. Odkurzyć podłogi i meble.

Warto dodać, że nie zaleca się spryskiwania całego domu środkami zabijającymi wszy.[2,3]

Wszawica - jak jej zapobiec?

Wszawica to dosyć problematyczna choroba, co więc można zrobić, by zmniejszyć ryzyko jej złapania? Ważne, by szerzyć wiedzę na temat prawidłowych nawyków higienicznych, takich jak niepożyczenie grzebienia czy nakryć głowy. Rodzice mający dzieci w wieku szkolnym powinni także:

• regularne sprawdzać głowę dziecka pod kątem obecności wszy,
• odpowiednio często myć głowy dzieci, nie rzadziej niż raz w tygodniu,
• codziennie szczotkować włosy dzieci,
• związywać i upinać długie włosy maluchów podczas zabaw z innymi dziećmi.[2]

Czy preparaty zapobiegające wszawicy działają?

Produkty mające zapobiegać wszawicy niewiele różnią się składem od tych leczących wszawicę. Długotrwałe ich stosowanie może jednak podrażniać skórę głowy dziecka, więc ich profilaktyczne nakładanie nie jest zalecane. Na rynku można znaleźć także gumki do włosów nasączone olejkami eterycznymi, mającymi odstraszać wszy. Ich stosowanie może się sprawdzić u dziewczynek z długimi włosami, głównie ze względu na fakt związania włosów, co zmniejsza ryzyko zarażenia.[1,4]

Wykaz źródeł

[1] Nolt D et al.: Committee on infectious diseses, Committee on practice and ambulatory medicine section on dermatology. Head Lice. Pediatrics. 2022 Oct 1;150(4):e2022059282. 

[2] Gov.pl: Wszystko o wszawicy. 2021. Online: https://www.gov.pl/web/psse-siedlce/wszystko-o-wszawicy [dostęp 31.10.2023]

[3] Goldstein A, Goldstein B: Pediculpsis capitis. UpToDate. 2022 [dostęp 31.10.2023]

[4] NHS: Head lice and nits. 2021 [dostęp 31.10.2023]