Suplementacja w trakcie laktacji

Mleko matki to najlepszy pokarm dla nowonarodzonego dziecka. Zaleca się wyłączne karmienie piersią przez pierwsze pół roku życia niemowlaka, a następnie stopniowe rozszerzanie jego diety. Czy prawidłowo zbilansowana dieta mamy wystarcza, by zapewnić dziecku wszystkie niezbędne składniki odżywcze? Kiedy warto włączyć suplementację?

Rola karmienia piersią

Pokarm kobiecy zapewnia wiele korzyści dla dziecka, takich jak:

• mniejsze ryzyko infekcji,
• sprawniejszą pracę przewodu pokarmowego i zapobieganie wzdęciom,
• spadek ryzyka zachorowania na cukrzycę.

Karmienie piersią zmniejsza także ryzyko rozwoju raka piersi, cukrzycy i nadciśnienia u mamy. Jednak nie każda kobieta może karmić piersią. Jeśli na swojej drodze mama spotka trudności, może skorzystać z pomocy ginekologa, położnej lub doradcy laktacyjnego.[1]

Suplementacja w trakcie laktacji – czy jest konieczna?

Sposób odżywiania matki wpływa na zawartość witamin i minerałów w jej mleku. Dbając o zdrową dietę, bogatą w niezbędne składniki odżywcze, nie ma potrzeby stosowania suplementów diety w okresie laktacji. Kiedy kobiecie nie udaje się pokryć wraz z dietą zalecanego dziennego spożycia witamin i minerałów, warto rozważyć suplementację. Przed jej włączeniem dobrze porozmawiać na ten temat ze swoim lekarzem, położną lub farmaceutą.[2]

Co suplementować w trakcie karmienia piersią?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zwraca szczególną uwagę na odpowiednie spożycie składników odżywczych w okresie okołokoncepcyjnym, takich jak:

• kwas DHA,
• witamina D,
• jod,
• żelazo
• kwas foliowy.[3,4]

Kwasy DHA w trakcie karmienia piersią

Kwas dokozaheksaenowy (DHA) z grupy kwasów omega-3, to jeden z najważniejszych składników diety matki w okresie laktacji. Jego odpowiednie dzienne spożycie wpływa pozytywnie na prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka i ostrość widzenia. Najlepszym źródłem kwasu DHA są tłuste ryby morskie, np. łosoś. Kobieta karmiąca piersią, jedząca dwa razy w tygodniu ryby, powinna suplementować dodatkowo 200 mg DHA dziennie, a w przypadku niewielkiego spożycia ryb, nawet 400-600 mg DHA.[3,5,6]

Witamina D a karmienie piersią

Witamina D odpowiada między innymi za utrzymanie prawidłowej gęstości kości oraz pobudza działanie układu odpornościowego. Witamina D syntezowana jest w naszej skórze pod wpływem działania promieni słonecznych. Jeśli jednak promieni tych jest zbyt mało, na przykład ze względu na sezon jesienno-zimowy, witaminę D należy suplementować. Dla kobiet w okresie laktacji zaleca się przyjmowanie witaminy D pod kontrolą jej stężenia we krwi. Gdy wykonanie badań nie jest możliwe, zaleca się dzienną dawkę 2000 jednostek. Warto zaznaczyć tutaj fakt, że witamina D słabo przenika do mleka matki. Oznacza to, że aby zaspokoić zapotrzebowanie niemowlęcia na ten składnik, należy mu podawać 400 jednostek dziennie tej witaminy np. w postaci kropelek.[1,2,3,6,7]

Suplementacja jodem podczas karmienia piersią

Zalecane dzienne spożycie jodu dla kobiet karmiących piersią wynosi 290 mikrogramów. Głównymi źródłami tego pierwiastka są owoce morza oraz ryby takie jak dorsz, makrela czy flądra. Polska należy do krajów, gdzie tego typu pokarmów zazwyczaj spożywa się niewiele. Konieczna staje się więc suplementacja tego składnika w okresie ciąży i laktacji, kiedy to zapotrzebowanie na jod znacząco rośnie. Podczas karmienia piersią, oprócz źródeł dietetycznych, zaleca się przyjmowanie dodatkowo 150-200 mikrogramów jodu na dobę. Niedobór jodu w mleku matki może skutkować rozwojem niedoczynności tarczycy, spowolnieniem umysłowym i opóźnieniem rozwoju dziecka. Należy jednak pamiętać, że nadmiar jodu także jest szkodliwy, więc nie wolno przekraczać zalecanego dziennego spożycia.[1,6]

Suplementacja żelaza w okresie laktacji

Kobiety w ciąży zwykle potrzebują większej dziennej dawki żelaza (27 mg) niż kobiety niebędące w ciąży (18 mg). Jednak panie w okresie laktacji powinny przyjmować jedynie 10 mg żelaza dzienne, czyli nieco mniej niż kobiety niekarmiące piersią. Spowodowane jest to brakiem miesiączki przez kilka miesięcy po urodzeniu dziecka. Młoda mama nie traci więc żelaza wraz z krwią menstruacyjną. Sytuacja wygląda nieco odmiennie u kobiet ze zdiagnozowaną anemią – wtedy należy przyjmować żelazo zgodnie z zaleceniami lekarza. Kobiece mleko w pełni zaspokaja potrzeby niemowlęcia na żelazo w trakcie pierwszych miesięcy życia.[1,2,6]

Wapń a laktacja

Wapń to pierwiastek odpowiedzialny za mocne, zdrowe kości i zęby. Znajdziemy go głównie w produktach mlecznych np. serze czy jogurcie. Dzienne zapotrzebowanie na wapń kobiet zarówno przed ciążą, w jej trakcie oraz w okresie laktacji wynosi 1000 miligramów. Co prawda poród i karmienie piersią skutkują przejściową utratą masy kostnej, ale po zakończeniu laktacji straty te są odbudowywane. Spożywanie większej ilości wapnia w okresie laktacji nie zapobiegnie temu procesowi. Nie ma więc potrzeby suplementacji wapnia w trakcie laktacji.[1,2,6]

Pobudzenie laktacji – co może pomóc?

Jednym z problemów zgłaszanych przez kobiety w okresie laktacji jest obawa o niewystarczającą ilość pokarmu i związana z tym chęć przyjmowania preparatów mających ją pobudzić. Na początku należy rozróżnić, czy na pewno występuje niedobór pokarmu. Podstawowe kryterium to masa ciała dziecka. Jeśli maluch przybiera prawidłowo na wadze – nie ma powodów do zmartwień. Jeśli jednak mama doświadcza problemów z produkcją pokarmu, może skorzystać z następujących porad:

1. Trzeba zadbać o prawidłowe technicznie karmienie dziecka.
2. Niemowlę należy karmić regularnie, także w nocy.
3. Przystawianie dziecka do piersi to naturalna metoda na pobudzenie laktacji.
4. Laktatory bywają pomocne w odciąganiu pokarmu dla maleństwa oraz w pobudzeniu produkcji mleka.
5. Kobieta powinna zadbać o swój odpoczynek i spokój. Stres i zmęczenie nie pomagają w tej sytuacji.
6. Można rozważyć zastosowanie suplementów diety na pobudzenie laktacji ze słodem jęczmiennym lub melisą.[8]

Kobiety w okresie laktacji powinny zadbać o odpowiednie zwiększenie kaloryczności dań, zbilansowaną dietę oraz spożywanie wystarczającej ilości płynów. Wszystko to pozytywnie wpłynie na laktację.

Wykaz źródeł

[1] Kellams A: Patient education: Deciding to breastfeed (Beyond the Basics). UpToDate 2022 [dostęp 26.01.2024]

[2] Butte NF, Stuebe A: Patient education: Health and nutrition during breastfeeding (Beyond the Basics). UpToDate 2022 [dostęp 26.01.2024]

[3] Zimmer M et al.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2020. Tom 5, nr 4, str 170-181

[4] Skrzypulec-Plinta V et al.: Racjonalne podejście do suplementacji dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Forum Ginekologii. 2022 [dostęp 26.01.2024]

[5] Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Położnych w zakresie stosowania kwasu dokozaheksaenowego (DHA) w okresie karmienia piersią. 2017

[6] Jarosz M et al.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. 2020

[7] Sosnowska C: Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce. Standardy Medyczne/Pediatria. 2023. T20, 365-374

[8] Suchocka K: Najczęstsze problemy laktacyjne kobiety karmiącej piersią. Opieka nad matką i dzieckiem w POZ. Lekarz POZ 2/2022