Czy dorośli mogą chorować na astmę?

Kiedy słyszymy „astma”, zwykle wyobrażamy sobie kilkuletnie dziecko, które aby normalnie funkcjonować musi korzystać z groźnie wyglądającej „tuby” służącej do inhalacji. Nic dziwnego. Bardzo możliwe, że nawet jeśli w naszej rodzinie żadne dziecko nie choruje na astmę, z tym problemem zmaga się co najmniej jedno z dzieci w rodzinach naszych przyjaciół lub znajomych. Oprócz tego, astma kojarzy się nam z alergią. Tak powstaje obraz astmatyka, czyli osoby, która od wieku dziecięcego cierpi z powodu problemów z oddychaniem i silnych alergii. Osoby, dla której zwykłe przeziębienie czy angina są poważnym zagrożeniem. W tym tekście sprawdzimy, czy te skojarzenia są prawidłowe i zastanowimy się, czy to na pewno wszystko co, powinniśmy wiedzieć o astmie.

O czym dokładnie mówimy – definicja astmy

Oficjalna definicja astmy jest bardzo skomplikowana i wydaje się być mało konkretna:

„Astma jest heterogenną chorobą zwykle cechującą się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. Charakteryzuje się występowaniem świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, o zmiennej częstości i nasileniu, co jest związane z różnego stopnia utrudnieniem wydechowego przepływu powietrza przez drogi oddechowe.” [Przypis 1.]

Mówiąc prościej chodzi o to, że astma u każdego może objawiać się nieco inaczej. Wspólne cechy łączące prawie wszystkich chorych na astmę to:

• świszczący oddech,
• ucisk w klatce,
• kaszel,
• duszność.

Nasilenie i częstość objawów mogą się zmieniać. Charakterystyczne jest poczucie duszności nasilające się podczas wydechu.

Jeśli zauważysz u siebie którykolwiek z tych objawów, koniecznie zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu. Bez odpowiednich testów precyzyjna diagnoza i dobór odpowiedniego leczenia nie jest możliwy. [Przypis 1.]

Alergia

Skojarzenie z alergią jest bardzo właściwe. Nie można jednak zapominać, że astma nie jest jednym z rodzajów alergii, ale osobną jednostką chorobową. Niektórzy astmatycy w ogóle nie są alergikami. Dlatego na objawy kojarzące się z utrudnionym oddychaniem zawsze trzeba reagować tak samo uważnie. Stwierdzenie „nigdy nie miałem alergii, to nie może być astma” jest fałszywe. Zresztą, nawet gdyby na astmę zapadali wyłącznie alergicy, wielu z nich nie wie, że jest uczulonym. [Przypisy 2., 3.]

Kogo naprawdę to dotyczy?

W zależności od źródła, procent Polaków chorujących na astmę nieco się różni. Wiemy, że ten problem dotyczy około 8-11% dzieci i 5-9% dorosłych. [Przypisy 4., 5.] Wyniki badań prowadzonych w Polsce i za granicą prowadzą do wniosku, że liczba dzieci, u których rozpoznaje się astmę rośnie. [Przypis 3.]

Co ważne, nie każdy kto choruje jako dorosły, cierpiał na astmę jako dziecko. U niektórych z nas astma może się ujawnić nawet w średnim wieku. Częściej dotyczy to kobiet, ale nie znaczy to, że mężczyźni nie są w ogóle narażeni. Dobór leków i sposobu ich stosowania u chorych bez alergii jest nieco inny niż u pozostałych astmatyków. [Przypis 1.]

Obraz astmatyka jako osoby słabej fizycznie, wątłej i niezdolnej do aktywności fizycznej powinniśmy jak najszybciej wyrzucić z naszej świadomości. Dobrze kontrolowana astma nie jest przeciwwskazaniem do uprawiania sportu. Wręcz przeciwnie, to ważne, aby wspierać aktywność fizyczną chorych, także dzieci. [Przypis 6.] Astmatycy z powodzeniem uprawiają różne dyscypliny sportowe, także wyczynowo i trzeba zaznaczyć, że nie chodzi tutaj o słynne z tego powodu biegi narciarskie. Odnaleźliśmy badanie przeprowadzone na sportowcach ze Stanów Zjednoczonych, którzy wzięli udział w Igrzyskach Olimpijskich w 1996 roku. U aż 15,3% z nich rozpoznano kiedyś astmę. [Przypis 7.] Od tamtego czasu medycyna bardzo się rozwinęła, więc można śmiało stwierdzić, że astma jest już zdecydowanie mniejszym utrudnieniem niż 25 lat temu. Na wypadek skojarzeń z dopingiem: Naukowo udowodniono, że rozkurczające oskrzela leki na astmę nie poprawiają wyników zdrowych sportowców. [Przypis 8.]

Czy astmy trzeba się bać?

Astmy – nie. Zaostrzeń i niekontrolowanej astmy – tak. W niektórych, skrajnych przypadkach zaostrzenie astmy może nawet zagrażać życiu pacjenta. [Przypis 1., 9.] Co to znaczy „zaostrzenie astmy”? To pogorszenie objawów duszności, kaszlu, świszczenia oddechu tak silne, że wymaga zmiany leczenia. Zdarza się, że pojawiają się u osób, które dotychczas nie wiedziały o swojej chorobie. Najczęściej wywołują je:

• infekcje dróg oddechowych (w tym przeziębienie),
• kontakt z alergenem,
• silne zanieczyszczenie powietrza. [Przypis 1.]

Jak ich uniknąć?

Jest tylko jeden sposób. Sumienne przestrzeganie zaleceń medycznych. Co zrobić, jeśli się to nie uda? Odpowiedź jest identyczna. W chwili rozpoznania astmy, chorzy powinni otrzymywać szczegółowe instrukcje postępowania na wypadek pogorszenia objawów. [Przypis 1.]

Astma a COVID-19

Opierając się tylko i wyłącznie o objawy rozróżnienie astmy od COVID – 19 jest niestety niemożliwe. Jeśli u osoby z rozpoznaną astmą doszło do zaostrzenia, zawsze istnieje ryzyko, że czynnikiem, który je wywołał mogła być infekcja, w tym zakażenie SARS-CoV-2. [Przypis 10.] Jeśli u dotychczas zdrowego pacjenta pojawia się duszność i kaszel, nie zawsze da się wykluczyć astmę. Czasem COVID-19 bardzo ją przypomina. [Przypis 11.] To kolejny z niekończącej się listy argumentów, aby nie odkładać leczenia „na po pandemii”. Pojawiające się dolegliwości zawsze i niezależnie od przyczyny lepiej leczyć zanim zupełnie się rozwiną.

Źródła:

1. The Global Initiative for Asthma (GINA): Global strategy for asthma management and prevention. 2019.
2. Grønhøj Larsen C, Gyldenløve M, Linneberg A.: Allergic rhinitis is often undiagnosed and untreated: results from a general population study of Danish adults. Clin Respir J. 2013 Oct;7(4):354-8.
3. Samoliński B. et al.: Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP). Alergologia Polska; 1(1):10–18; 2014.
4. Samoliński B. et al.: ECAP Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce. 2007; pełny tekst [dostęp: 21.01.2021]
5. Brożek M. et al.: Profil dorosłych chorujących na astmę w Polsce — wyniki badania PulmoScreen. 2012.
6. Sawicki G. et al.: Asthma in children younger than 12 years: Initial evaluation and diagnosis. 2020. UpToDate.
7. Weiler JM, Layton T, Hunt M. Asthma in United States Olympic athletes who participated in the 1996 Summer Games. J Allergy Clin Immunol. 1998 Nov;102(5):722-6.
8. Kindermann W, Meyer T. Inhaled beta2 agonists and performance in competitive athletes. Br J Sports Med. 2006;40 Suppl 1(Suppl 1):i43-i47.
9. Czukowska – Milanova L. et al.: Ciężkie zaostrzenie astmy. mp.pl SOR; 2013; pełny tekst [dostęp: 22.01.2021]
10. Kowalski M. et al.: Stanowisko grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego w sprawie postępowania u chorych na astmę i choroby alergiczne w okresie pandemii SARS-CoV-2. PTA. 2020.
11. Grant M. at al.: The prevalence of symptoms in 24,410 adults infected by the novel coronavirus (SARSCoV- 2; COVID-19): A systematic review and meta-analysis of 148 studies from 9 countries. PLoS ONE 15(6): e0234765.