Tarczyca – podstawy, wole tarczycowe

Senność i rozkojarzenie, drażliwość, problemy z nadmiernym wypróżnianiem lub zaparcia, skóra sucha lub potliwa – to problemy, których często doświadczamy. O przyczynach tych objawów można opowiadać wiele i długo spekulować. Kiedy jednak udamy się do specjalisty, nie będzie on spekulował, a podejmie odpowiednie kroki, aby postawić diagnozę. Źródłem tych objawów mogą być choroby tarczycy.

Tarczyca – budowa i funkcja w organizmie

Tarczyca to niewielki (20-25 g u zdrowej osoby), ale bardzo istotny organ w naszym ciele. Znajduje się w dolnej części szyi i przylega do tchawicy. Zbudowana jest z dwóch płatów oraz powięzi, swoim kształtem przypomina nieco połówkę orzecha włoskiego. [Przypis 1.]

Tarczyca produkuje trzy hormony: tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3) oraz kalcytoninę. Pierwsze dwa zawierają w sobie jod, a ich funkcja to przede wszystkim wpływ na przemianę materii i metabolizm – dzięki nim składniki odżywcze szybciej ulegają rozkładowi. Dodatkowo powodują wzrost ciśnienia krwi, szybkości bicia serca i temperatury ciała. Kalcytonina natomiast jest ważnym elementem w ustalaniu równowagi wapnia i fosforanów. Oznacza to, że odpowiada bezpośrednio za stan naszych kości. Dodatkowo, zmniejsza odczuwanie bólu związanego z kośćmi. [Przypis 2.] Jej niedobory mogą prowadzić do osteoporozy.

Tarczyca – znane choroby, przyczyny

Zacznijmy od tego, że chora tarczyca może produkować za dużo (nadczynność) lub za mało (niedoczynność) hormonów. Pojawiają się wtedy specyficzne symptomy choroby. Zdarza się też, działanie organu nie powoduje objawów pomimo choroby – taka sytuacja ma miejsce w niektórych przypadkach wola tarczycy.

Przyczynami chorób tarczycy mogą być procesy zapalne w organizmie (choroba Gravesa-Basedova, Hashimoto), nowotworzenie (gruczolak tarczycy), niedobór jodu w diecie czy przyjmowanie niektórych leków (wole, niedoczynność tarczycy) lub czynniki genetyczne. Do uszkodzenia tarczycy może dojść także na etapie rozwoju płodowego u dziecka, mówimy wtedy o chorobie wrodzonej. [Przypis 5.]
U kobiet choroby tarczycy występują kilka razy częściej niż u mężczyzn, u kobiet również niższy jest wiek wykrycia choroby. [Przypis 3.]

Diagnostyka chorób tarczycy

Kluczowe w ocenie sytuacji i diagnostyce chorób tarczycy będą w pierwszej kolejności pojawiające się objawy, obecność przyczyn środowiskowych i genetycznych. W następnej kolejności lekarz zaleci wykonanie laboratoryjnego badania krwi pod kątem parametrów TSH, T4 czy antyTPO. Dodatkowo, może skorzystać z diagnostyki obrazowej (między innymi USG), co pozwala potwierdzić obecność wola tarczycowego lub guzków nowotworowych. [Przypis 3.]

Wole tarczycowe

Wole tarczycowe to po prostu powiększenie tarczycy (wzrost ilości pęcherzyków, hiperplazja), które nieleczone objawiać się będzie widocznym zwiększeniem objętości przedniej strony szyi na wysokości, na której znajduje się omawiany organ. Dalsze zaniedbanie schorzenia i wzrost wola może prowadzić do utrudniania oddychania i przełykania.

Wole może być obojętne, czyli nie powodować objawów zaburzenia gospodarki hormonalnej. Może być jednak powiązane z niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, co oznacza pojawienie się konkretnych symptomów. [Przypis 5.]

Przyczynami wola mogą być:

• Zaburzenia syntezy hormonów tarczycy,
• Spożywanie goitrogenów, czyli żywności powodującej powstawanie wola np. rzepa, jarmuż, kalafior, soja,[6]
• Przyjmowanie niektórych leków zawierających związki jodu lub litu oraz innych,
• Inne choroby tarczycy np. Hashimoto, Graves-Basedow,
• Długotrwający niedobór jodu,
• Nowotwór tarczycy.

Leczenie wola to przede wszystkim walka z przyczyną jego powstania. Możliwa w takim razie będzie zmiana diety, zmiana przyjmowanych leków, stosowanie leków zwalczających inne choroby tarczycy lub terapia przeciwnowotworowa. Wszelką pomoc związaną z leczeniem wola i innych chorób tarczycy uzyskasz u endokrynologa.

Więcej o pozostałych chorobach tarczycy już niebawem.

Źródła:

1. E. Mutschler i inni, Farmakologia i toksykologia, IV wydanie polskie poprawione, 2016, s.355-361.
2. A. Danysz, W. Buczko, Farmakologia Danysza – Kompendium farmakologii i farmakoterapii, Wydanie VI, 2016, s. 115,117
3. Influences of Age, Gender, Smoking, and Family History on Autoimmune Thyroid Disease Phenotype, Manji, J. D. Carr-Smith, K. Boelaert, and partners…, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 91, Issue 12, 1 December 2006, Pages 4873–4880, DOI: 10.1210/jc.2006-1402
4. Diagnostyka obrazowa chorób tarczycy, Tadeusz Budlewski (Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA w Warszawie), Edward Franek (Zakład Badawczo-Leczniczy Endokrynologii Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN w Warszawie), Choroby Serca i Naczyń 2009, tom 6, nr 1, 37–41
5. B. Zahorska-Markiewicz i inni, Patofizjologia kliniczna – podręcznik dla studentów medycyny, wydanie 2, 2017, s.271
6. The role of micronutrients in thyroid dysfunction, Amir Babiker, Afnan Alawi, Mohsen Al Atawi, Ibrahim Al Alwan, Sudan J Paediatr. 2020; 20(1): 13–19., DOI: 10.24911/SJP.106-1587138942