Katar – jakie są jego przyczyny i kiedy warto zgłosić się do lekarza?

Kto z nas nie miał kataru? To jedna z częstszych dolegliwości, która potrafi utrudnić codzienne funkcjonowanie – zwłaszcza gdy zatkany nos ogranicza swobodne oddychanie, a chusteczki kończą się w ekspresowym tempie. Czy katar to tylko objaw przeziębienia i co powinno nas skłonić do wizyty u lekarza?

Jak powstaje katar?

Błona śluzowa nosa pełni niezwykle ważną rolę w układzie oddechowym – oczyszcza, ogrzewa i nawilża wdychane powietrze. Gdy dochodzi do jej podrażnienia, organizm uruchamia szereg mechanizmów ochronnych. Wskutek tego naczynia krwionośne w nosie rozszerzają, co prowadzi do obrzęku i wycieku wydzieliny. Tak właśnie powstaje katar, zwany także nieżytem nosa.[[1],[2],[3]]

Nieżyt nosa – jakich objawów można się spodziewać?

Zapalenie błony śluzowej nosa najczęściej objawia się:

• zatkanym nosem,
• dyskomfortem w nosie (świądem i drapaniem),
• zwiększoną ilością wydzieliny,
• [2,3]

Przyczyny kataru

Katar może mieć bardzo różne przyczyny. Wyróżniamy 3 główne typy:

• alergiczny nieżyt nosa,
• infekcyjny nieżyt nosa,
• niealergiczny nieżyt nosa.[3]

Katar alergiczny vs. infekcyjny

Dwoma częstymi przyczynami kataru są zakażenie oraz alergia. Katar infekcyjny najczęściej powodują wirusy. Z kolei katar alergiczny pojawia się po kontakcie z alergenem, takim jak pyłki roślin, kurz czy sierść zwierząt. Infekcji zazwyczaj towarzyszą także inne objawy – ból gardła i mięśni, podwyższona temperatura ciała lub gorączka. Przy katarze siennym (alergicznym) są one bardzo rzadkie, za to może pojawić się częste kichanie, łzawienie, świąd (np. oczu).[[4],[5]]

Inne przyczyny kataru

Katar to reakcja nie tylko na infekcje lub alergię. Nieżyt nosa może pojawić się na przykład po stosowaniu niektórych leków. Zalicza się do nich:

• niektóre leki na nadciśnienie tętnicze,
• wybrane preparaty na zaburzenia psychiczne ,
• leki na zaburzenia erekcji,
• część preparatów stosowanych w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty.[2]

Nieżyt nosa może pojawić się także po długotrwałym stosowaniu leków na katar z oksymetazoliną, ksylometazoliną, nafazoliną. Mówimy wtedy o tzw. katarze z odbicia.[1,[6],[7]]

Nieżyt nosa może być także spowodowany przez:

• hormony (np. katar związany z ciążą),
• pikantne, gorące jedzenie,
• czynniki drażniące, np. pył, opary, dym papierosowy.[2,3,[8]]

Ile trwa katar?

Katar może trwać zarówno kilka dni, jak i miesięcy. Katar infekcyjny utrzymuje się zwykle kilka dni. W przypadku pacjentów z alergicznym nieżytem nosa, wielu z nich doświadcza objawów przez kilka miesięcy w roku. Dodatkowo objawy często mają charakter sezonowy, czyli np. nawracają co roku w okresie wzmożonego pylenia roślin.[1]

Jak leczyć katar?

Leczenie kataru powinno uwzględniać jego przyczynę.[4] Jeżeli podłoże jest alergiczne, przede wszystkim należy unikać alergenu. Ulgę mogą przynieść irygacje lub psikanie do nosa roztworem soli fizjologicznej. Można sięgnąć także po spray’e do nosa z substancjami przeciwalergicznymi albo glikokortykosteroidami, a także po doustne leki przeciwhistaminowe. W doborze odpowiedniego środka może pomóc farmaceuta w aptece.[3,[9],[10]]

Leczenie kataru niealergicznego również zakłada stosowanie roztworów z solą fizjologiczną lub hipertoniczną. W przypadku kataru infekcyjnego terapia polega na łagodzeniu objawów. W tym celu stosuje się aerozole lub krople z substancjami obkurczającymi naczynia krwionośne w nosie, np. oksymetazoliną lub ksylometazoliną. Warto mieć przy tym na uwadze, że należy je stosować najkrócej jak to możliwe – 3-5 dni.[[11]]

Domowe sposoby na katar

Do metod domowych w terapii kataru zalicza się aromaterapię. Olejki eteryczne stosowane np. w postaci inhalacji parowej, mogą pomóc udrożnić nos. W aptece można znaleźć połączenia olejków eterycznych lub pojedyncze olejki, np. eukaliptusowy, a także specjalne sztyfty do wąchania nasączone olejkami.[[12],[13]]

Kiedy iść do lekarza z katarem

Katar możemy leczyć z wykorzystaniem metod domowych lub środków dostępnych bez recepty. W niektórych przypadkach warto jednak skonsultować się z lekarzem. Do wizyty powinno skłonić:

• pogorszenie objawów lub brak wyraźnej poprawy mimo stosowanego leczenia w ciągu 2 tygodni,
• gorączka (>39°C),
• silny i uporczywy ból głowy,
• obrzęk i ból w okolicy oczodołu.[[14]]

Podsumowanie

Katar to powszechna dolegliwość, która może mieć wiele przyczyn – od przeziębienia, przez alergię, aż po stosowanie niektórych leków. Choć zwykle nie jest groźny i ustępuje w ciągu kilku dni, potrafi znacznie obniżyć komfort życia. Jeżeli problem jest długotrwały, domowe leczenie nie pomaga lub występują niepokojące objawy, warto zasięgnąć opinii lekarza. Pomoże on ustalić przyczynę i dobrać odpowiednie leczenie, dzięki czemu łatwiej będzie wrócić do swobodnego oddychania.

Wykaz źródeł

[1]           Naclerio RM, Bachert C, Baraniuk JN. Pathophysiology of nasal congestion. Int J Gen Med. 2010 Apr 8;3:47-57.

[2]           Peden D: An overview of rhinitis. UpToDate. 2025 [dostęp 6.11.2025]

[3]           Liva GA, Karatzanis AD, Prokopakis EP: Review of Rhinitis: Classification, Types, Pathophysiology. Journal of Clinical Medicine. 2021; 10(14):3183.

[4]           Bhattacharyya N: Nasal obstruction: Diagnosis and management. UpToDate. 2025 [dostęp 6.11.2025]

[5]           Quillen DM, Feller DB: Diagnosing rhinitis: allergic vs. nonallergic. Am Fam Physician. 2006 May 1;73(9):1583-90. PMID: 16719251.

[6]           Wahid NWB, Shermetaro C. Rhinitis Medicamentosa. [Updated 2023 Sep 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538318/

[7]           Mortuaire G et al: Rebound congestion and rhinitis medicamentosa: Nasal decongestants in clinical practice. Critical review of the literature by a medical panel, European Annals of Otorhinolaryngology, Head and Neck Diseases, Volume 130, Issue 3, 2013,

[8]           Lotz DR, Slavin RG: Occupational rhinitis. UpToDate. 2024 [dostęp 6.11.2025]

[9]           Akhouri S, House SA: Allergic Rhinitis. [Updated 2023 Jul 16]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538186/

[10]         Ellis AK: Pharmacotherapy of allergic rhinitis. UpToDate. 2025 [dostęp: 6.11.2025]

[11]         Lieberman PL: Chronic nonallergic rhinitis. UpToDate. 2023 [dostęp 6.11.2025]

[12]         Choi SY, Park K: Effect of Inhalation of Aromatherapy Oil on Patients with Perennial Allergic Rhinitis: A Randomized Controlled Trial. Evid Based Complement Alternat Med. 2016;2016:7896081.

[13]         Bielory L: Essential oil (EO) nasal spray use in seasonal allergic rhinitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, Volume 151, Issue 2, AB104

[14]         Patel ZM: Uncomplicated acute sinusitis and rhinosinusitis in adults: Treatment. UpToDate. 2025 [dostęp: 6.11.2025]