COVID -19: wszystko, co warto wiedzieć o leczeniu osoczem.

Na chwilę obecną u ponad miliona Polaków potwierdzono zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Biorąc pod uwagę osoby, które przeszły COVID-19, ale ich choroby nie potwierdził wynik testu, realna liczba przypadków może być nawet kilkukrotnie wyższa. Kiedy choroba dotyka nas lub naszych bliskich, naturalną reakcją jest chęć pomocy. Ze wszystkich stron docierają do nas informacje o zapotrzebowaniu na osocze ozdrowieńców i jego skuteczności. Aby ułatwić odnalezienie się w tej sytuacji, odpowiedzi na najważniejsze pytania zebraliśmy w tym artykule.

Kto może pomóc?

Osocze może oddać każdy, kto przebył COVID-19 i spełnia poniższe warunki:

• Jego wiek mieści się między 18 a 65 rokiem życia
• Waży co najmniej 50 kg
• Zakończył izolację związaną z COVID-19 co najmniej 14 dni wcześniej
• Spełnia kryteria pozwalające na zakwalifikowanie jako dawcę krwi. [Przypisy 1., 2., 3.]

Za kwalifikację do oddania krwi odpowiada lekarz, który podejmuje decyzję w ustalonym dniu, w wybranym punkcie pobrań.

Konieczne jest potwierdzenie przebycia infekcji w oparciu o informację w systemie gabinet.gov.pl lub wynik jednego z poniższych testów:

• Testu na obecność wirusa RT-PCR
• Testu antygenowego
• Badania obecności przeciwciał anty-SARS-CoV-2. [Przypisy 2., 3.]

Uwaga! Wynik tak zwanego testu kasetkowego (immunochromatograficznego) nie zostanie uznany ze względu na niedostatecznie wysoką wiarygodność.

Kiedy i gdzie oddać osocze?

Należy skontaktować się telefonicznie lub mailowo z Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub właściwym oddziałem terenowym. W Krakowie siedziba znajduje się przy ulicy Rzeźniczej 11.

Pracownik centrum przeprowadzi wstępną ocenę ewentualnych przeciwwskazań do oddania osocza i ustali dogodny termin oraz miejsce pobrania.

Kontakt telefoniczny możliwy jest:

Od poniedziałku do piątku od 7.30 do 16.30
W sobotę i niedzielę od 9.00 do 14.00

Aktywne numery telefonu:

• 663 560 300
• 661 926 116
• 603 697 534

Kontakt mailowy możliwy jest pod adresem: WYŚLIJ WIADOMOŚĆ a wszystkie dokładne informacje znajdują się na stronie www.rckik.krakow.pl/osocze-od-ozdrowiencow-covid-19/

Jak wygląda pobieranie osocza?

W większości przypadków wykorzystuje się metodę plazmaferezy. Pozwala ona na pobranie krwi, oddzielenie od niej osocza i ponowne wpompowanie pozostałych składników z powrotem do krwioobiegu dawcy. Nie ma powodów do obaw. Pomimo nieco groźnej nazwy, zajmuje to jedynie 30-40 minut. Wykonywane jest tylko jedno wkłucie.

Jeśli z jakiegoś względu plazmafereza nie jest możliwa, krew pobiera się tak jak zwykle, a osocze zostaje oddzielone później, w laboratorium.

Jak to działa?

Krew składa się z komórek (popularnie nazywanych krwinkami) i płynu, w którym się znajdują. Ten płyn to osocze, które uzyskuje się poprzez odwirowanie (czyli oddzielenie) krwinek. 90% osocza to woda. Pozostałe 10% to białka i inne, bardzo różnorodne, substancje chemiczne. Jednymi z białek pływających w naszej krwi są właśnie przeciwciała.

Kiedy do organizmu trafia jakaś substancja lub komórka wywołująca infekcję, układ odpornościowy stara się zapamiętać tego intruza, aby móc rozpoznać go przy kolejnym kontakcie. Jest to możliwe dzięki produkcji wyspecjalizowanych białych krwinek zwanych komórkami pamięci. Kiedy dojdzie do ponownego spotkania ze wspomnianym intruzem, rozpoznają go i uwalniają przeciwciała skierowane przeciwko niemu. To oczywiście bardzo skrócone i możliwie najprostsze wyjaśnienie.

COVID-19 to nie pierwsza choroba wirusowa, którą leczy się przy użyciu osocza ozdrowieńców. Podobne postępowanie wykorzystywano np. w trakcie epidemii wirusa ebola. Ta metoda opiera się o logiczne założenie, że podając choremu osocze zawierające przeciwciała gotowe do zwalczania wirusa, rozwój choroby zwolni, a nasilenie objawów spadnie, ponieważ wirus nie zdoła namnożyć się tak szybko.

W pierwszych tygodniach po przebyciu infekcji poziom przeciwciał jest wysoki. Z czasem spada, ale zwykle nadal jest dostateczny, aby nie dopuścić do rozwoju infekcji. Obecnie wiadomo, że nie wszyscy ozdrowieńcy uzyskali trwałą odporność na COVID-19. Niektórzy z nich zarazili się ponownie. Naukowcy wciąż starają się doprecyzować jak długo utrzymuje się odporność i od czego zależy możliwość ponownego zakażenia. [Przypisy 4., 5., 6.] Ponieważ minął dopiero rok od pierwszych udokumentowanych zakażeń wirusem, nie wiemy także jak długo odporność może się utrzymywać.

Którzy pacjenci potrzebują osocza?

Zgodnie z najaktualniejszymi, obowiązującymi w Polsce wytycznymi, osocze może być stosowane u chorych, u których:

• Przebieg choroby jest ciężki,
• Nie minęło 8 dni od chwili pojawienia się pierwszego objawu,
• Nie ma konieczności korzystania z respiratora,
• Nie rozwinął się wstrząs septyczny ani niewydolność wielonarządowa. [Przypis 7.]

Decyzja o zastosowaniu osocza u konkretnego pacjenta ostatecznie należy do zespołu terapeutycznego, który dokładnie oceni korzyść jaką może przynieść terapia oraz ryzyko, z którym się wiąże. Wiadomo, że stosowanie osocza w leczeniu COVID-19 jest stosunkowo bezpieczne. Poważne działania niepożądane występują u mniej niż 1% pacjentów. [Przypis 8.] Niestety, dostępne na ten moment wyniki badań naukowych nie są niepodważalne. Do czasu zakończenia wysokiej jakości badań, w których wezmą udział odpowiednio duże grupy uczestników, jednoznaczna ocena efektywności osocza ozdrowieńców nie jest możliwa. Na ten moment trzeba uznać, że zastosowanie osocza może pomóc złagodzić przebieg COVID-19, ale wiadomo, że nie gwarantuje wyzdrowienia. [Przypisy 7., 8.]

Czy warto oddać osocze po przebyciu COVID-19?

Oczywiście. Chociaż nie można go traktować jako cudownego leku, a jego skuteczność jest ograniczona, cały czas jest potrzebne. Żaden lek i żadna inna metoda leczenia nie pomagają całkowicie każdemu pacjentowi. To, co do nas należy to poświęcić chwilę czasu i zgłosić się do centrum krwiodawstwa, aby o sposobie leczenia chorych decydowały decyzje specjalistów, a nie ograniczony dostęp do niektórych metod.

Czy warto skorzystać z osocza ozdrowieńca? Jak wyżej – o tym niech decydują eksperci.

Jakie przywileje przysługują dawcom osocza?

Osoby, które oddały osocze na rzecz leczenia chorych na COVID-19 otrzymują:

• 2 dni wolne od świadczenia pracy dla Honorowych Dawców Osocza i Honorowych Dawców Krwi,
  ulgę za transport kolejowy (33%),
• pakiet konsultacji medycznej przez rok od ostatniego oddania krwi,
• prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej i usług farmaceutycznych,
• ulgę PIT – osocze krwi to darowizna, którą można odliczyć od podatku. [Przypis 2.]

Źródła:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi (Dz.U. 2017 poz. 1741)
2. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej: Pokonałeś COVID-19? Oddaj osocze! Sprawdź, jak to zrobić i co Ci przysługuje. 25.11.2020; pełny tekst [dostęp: 15.12.2020]
3. Serwis Rzeczypospolitej Polskiej: Kim jest ozdrowieniec? 8.12.2020; pełny tekst [dostęp: 15.12.2020]
4. Alizargar J. Risk of reactivation or reinfection of novel coronavirus (COVID-19). J Formos Med Assoc. 2020 Jun;119(6):1123.
5. Tomassini S, Kotecha D, Bird PW, Folwell A, Biju S, Tang JW. Setting the criteria for SARS-CoV-2 reinfection – six possible cases [published online ahead of print, 2020 Aug 12]. J Infect.
6. Tillett, Richard L et al.: Genomic evidence for reinfection with SARS-CoV-2: a case study. The Lancet Infectious Diseases. 2020
7. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji: Farmakoterapia COVID-19 – Aktualizacja. Wersja 2.0; 27.11.2020
8. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji: Przegląd doniesień naukowych dla osocza ozdrowieńców
9. stosowanego w leczeniu COVID-19. Opracowanie analityczne AOTMiT. 22.09.2020.