Jak przygotować się do zabiegu kolonoskopii?

Czy wiesz, jak lekarz może sprawdzić, co kryje się w jelicie grubym? Kolonoskopia to badanie, pozwalające na dokładne obejrzenie wnętrza jelita i wczesne wykrycie ewentualnych zmian, zanim staną się groźne. Aby jednak było skuteczne, należy się odpowiednio przygotować. Nie wiesz jak? Zapoznaj się z poniższym artykułem!

Kolonoskopia – co to za badanie?

Kolonoskopia to badanie pozwalające wykryć nieprawidłowości w jelicie grubym. Lekarz dzięki kolonoskopii może dokładnie obejrzeć wewnętrzną ścianę jelit i w razie potrzeby od razu usunąć niepokojące zmiany, co zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego.[1]

Na czym polega kolonoskopia?

Badanie przebiega w pozycji leżącej na lewym boku. Najpierw lekarz może zbadać okolice odbytu palcem oraz zaaplikować żel znieczulający (warto zaznaczyć, że w niektórych przypadkach badanie przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym). Następnie wprowadza cienką, elastyczną rurkę z kamerką przez odbyt do jelita grubego. W trakcie badania lekarz może naciskać na brzuch lub prosić o zmianę pozycji. Mimo iż kolonoskopia prowadzona jest zwykle ze znieczuleniem, może wywołać pewien dyskomfort.[1,2]

Ile trwa kolonoskopia?

Kolonoskopia trwa od 15 do 40 minut. Czas badania zależy między innymi od tego, czy w jego trakcie pobierane będą fragmenty tkanki lub wycinane zmiany.[3]

Wskazania do wykonania kolonoskopii

Lekarz może zalecić wykonanie kolonoskopii w przypadku między innymi:

• krwawienia z jelita grubego,
• długotrwałej biegunki,
• diagnostyki w kierunku raka jelita grubego,
• anemii,
• uporczywego bólu brzucha, utrzymującego się przez dłuższy czas.[1,2]

Kolonoskopia – gdzie można ją zrobić?

Na kolonoskopię kieruje lekarz, dając pacjentowi skierowanie i informując o placówkach, w których można wykonać badanie. Istnieje także możliwość bezpłatnego, profilaktycznego wykonania kolonoskopii bez skierowania, jeśli dana osoba nie wykonywała kolonoskopii w ciągu ostatnich 10 lat i ma:

• 50-65 lat,
• 40-49 lat i u najbliższych krewnych rozpoznano nowotwór jelita grubego.

Spełniając powyższe warunki, należy zgłosić się do placówki biorącej udział w programie badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. Listę można znaleźć pod adresem: https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/program-badan-przesiewowych-raka-jelita-grubego/.[3]

Jak dobrze przygotować się do kolonoskopii?

Dobre przygotowanie do kolonoskopii to kluczowy element badania. Tylko gdy pacjent ma odpowiednio oczyszczone jelita, lekarz może skutecznie ocenić ich stan i zauważyć wszelkie niebezpieczne zmiany. Niewystarczające przygotowanie się, może spowodować, że konieczne będzie powtórzenie badania.[4,5]

Przygotowanie kilka dni przed kolonoskopią

2-3 dni przed zabiegiem należy ograniczyć spożywanie pokarmów smażonych, ciężkostrawnych i bogatych w błonnik (np. brązowego ryżu, płatków owsianych, owoców, warzyw), które mogłyby być długo trawione w jelitach. Należy także unikać płynów o czerwonym kolorze np. buraczanych – mogłyby zabarwić ścianę jelit i być pomylone z krwią.[2,4,5]

Co jeść kilka dni przed kolonoskopią?

Dieta kilka dni przed kolonoskopią powinna być lekkostrawna. Oto kilka przykładowych posiłków, które można uwzględnić w jadłospisie przed badaniem:

• kanapki z chleba pszennego z białym twarogiem i dżemem niskosłodzonym,
• pszenny makaron z pesto bazyliowym i mozzarellą light,
• koktajl z jogurtu naturalnego, mango i banana,
• kleik ryżowy z bananem,
• chleb pszenny z masłem i jajecznicą,
• pieczone jabłko,
• kluski leniwe,
• zupa jarzynowa,
• krem z cukinii,
• kasza manna z tartym jabłkiem.[6,7,8]

Przygotowanie dzień przed kolonoskopią

Najważniejsza w okresie przygotowań jest doba przed kolonoskopią. W tym dniu można pić jedynie klarowne płyny, czyli np.:

• wodę,
• bulion bez pływających w nim warzyw,
• kawę bez mleka,
• herbatę,
• soki owocowe bez miąższu.

Bardzo ważne jest także przyjęcie przepisanych przez lekarza środków przeczyszczających, mających za zadanie oczyścić jelita. Zazwyczaj są one w postaci proszku, z którego należy przygotować odpowiednią ilość roztworu i spożyć w wyznaczonym przez lekarza czasie. Znaczenie ma tutaj pora badania. W przypadku porannej kolonoskopii środki trzeba przyjąć wieczorem, a mając badanie po południu – można je przyjąć rano.[4,5]

Co może pomóc w przyjęciu środków przeczyszczających przed kolonoskopią?

Jeżeli w trakcie przyjmowania płynów przeczyszczających pojawiłyby się nudności, można spróbować:

• schłodzić płyn,
• pić płyn przez słomkę,
• ssać plasterek cytryny,
• ssać cukierki mentolowe.[4]

Czy można przyjmować leki przed kolonoskopią?

Większość leków można przyjmować przed kolonoskopią, tak jak na co dzień. Można je wziąć także w dniu kolonoskopii. Istnieje jednak kilka wyjątków. Co najmniej pięć dni przed badaniem trzeba przestać zażywać żelazo. Mogłoby ono utrudnić usuwanie kału z jelita grubego. Również pacjenci stosujący leki przeciwcukrzycowe oraz na otyłość powinni uzgodnić z lekarzem schemat ich zażywania w dniu kolonoskopii oraz dzień wcześniej. Ze względu na ograniczenie spożywanych pokarmów mogą one u niektórych osób wywołać skutki uboczne.[2]

Kolonoskopia w trakcie miesiączki

Miesiączka nie jest przeciwwskazaniem do wykonania kolonoskopii. Warto jednak uprzedzić o niej lekarza, gdyż brzuch może być wtedy znaczenie bardziej wrażliwy na ból.

Wykaz źródeł

[1] UpToDate: Patient education: Colonoscopy (The Basics) [dostęp 07.01.2025]

[2] Lee L., Saltzman JR: Overview of colonoscopy in adults. UpToDate 2024 [dostęp 07.01.2025]

[3] Narodowy Fundusz Zdrowia: Program badań przesiewowych raka jelita grubego [dostęp 07.01.2025]

[4] Hassan C et al.: Przygotowanie jelita do kolonoskopii: Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Endoskopii Przewodu Pokarmowego. Gastroenterologia Kliniczna 2013, tom 5, nr 2–3, 123–136 ISSN 2081–1020

[5] A-Rahim YI, Flachuk M: Bowel preparation before colonoscopy in adults. UpToDate 2023 [dostęp 07.01.2025]

[6] Kawa M: Dieta ubogoresztkowa. Zasady tworzenia jadłospisu — wskazania i przeciwwskazania. Dietetycy.org.pl [dostęp 14.01.2025]

[7] Woźniak J: Co to jest dieta ubogoresztkowa? Kiedy ją stosować? Menu. Recepta.pl [dostęp 14.01.2025]

[8] Łukasiewicz P: Dieta przed kolonoskopią. Dietetyknienazarty. [dostęp 14.01.2025]